Urkunde Nr. 314 aus Band I

Seite im UB:

239-292 ^a)

Heute in:

Vatikanstadt, Vatikanische Bibliothek [Bibliotheca Apostolica Vaticana]

Heutige Signatur:

Vat. Lat. 4013, fol. 16-44.

Druckvorlage:

nach Original

Abdruck als:

Volltext

Sprache:

Latein

---

314

Ofen 1309 Januar 8 bis Juli 3 ^b) Prozess zwischen dem Weissenburger Kapitel und einigen sächsischen Dekanaten, geführt vor Philippus de Sardinea, Generalauditor des Kardinallegaten Gentilis.

[I.] Causa quae vertitur inter capitulum ecclesiae Transsiluanae et nonnullos plebanos et decanos de partibus illis. ^c)
In nomine domini amen. Anno eiusdem millesimo trecentesimo nono, pontificatus domini Clementis papae V. die Veneris, nono mensis Maii, septimae indictionis, Vagnolus de Meuania notarius curiae infra scriptae assignavit mihi Angelo notario infra scripto subscripta acta in mei absentia coram eo actitata de mandato venerabilis viri domini Philippi de Sardinea decretorum doctoris canonici Arborensis, curiae reverendi patris et domini domini Gentilis dei gratia tituli sancti Martini in Montibus presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, generalis auditoris causarum, quorum actorum tenor talis est.

[II.] Literae iudicum cum attestationibus pro clericis.
Sanctissimo in Christo patri et domino fratri Gentili, miseratione divina tituli sancti Martini in Montibus presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, frater Cristianus prior Praedicatorum de Bysterci et frater Petrus lector fratrum Minorum de Varasio ac Renoldus plebanus de Stolzimbel reverentiam debitam et devotam cum orationum suffragiis devotarum. Literas vestrae sanctitatis nobis destinatas recepimus debito cum honore tenoris et continentiae infra scriptae. [S. 240]
Frater Gentilis miseratione divina tituli sancti Martini in Montibus presbyter cardinalis, apostolicae sedis legatus dilectis in Christo filiis, religiosis et discretis viris fratribus Christiano priori Praedicatorum de Bysterce et Petro lectori Minorum ordinum de Varasio ac magistro Reynoldo plebano de Stolzemberg salutem in domino. Dudum ad petitionis instantiam dilectorum in Christo filiorum capituli maioris ecclesiae Transsiluanae plebanos, presbyteros, clericos et universitates infra scriptas, videlicet Bertoldum plebanum de Keldenich decanum de Sebz, Herricum plebanum de Sebz, Godeschalcum de Winz, Nicolaum de Peyn, Paulum de Kapaka, Alhelmum de Omlas, Danielem de Ryon et Renerum de Apoldya ecclesiarum rectores seu plebanos, ac Henricum decanum de Spinch, Johannem de Drasseu, Gundolinum de Piro, Bartholomeum de Wyngartkyrchen, Henricum de Rothludas, Jacobum de duabus Turribus presbyteros seu rectores ac universitatem sacerdotum decanatus eiusdem, item capitulum plebanorum de Kozd et specialiter Nicolaum plebanum de villa Jacobi decanum videlicet de Kozd, Herricum plebanum de Lapide et Johannem plebanum de Barankulzt, item universitatem sacerdotum archidiaconatus de maiori Kukullo et nominatim Arnoldum de Longavalle, Johannem de Michazaz et ...sacerdotum de Hulduualach, item capitulum plebanorum de Kyzd et capitulum sacerdotum de Crys, et nominatim Bertoldum plebanum decanum de Kyzd, Johannem de Schesburg, Hermannum de Dala, Nicolaum de Apoldia, Georgium de Kyzde, Jacobum de Sithus, item Herricum decanum de Crys, sacerdotum videlicet eiusdem villae Crys, Herricum de Almakerek, Herricum de Pesschedorp, item universitatem sacerdotum archidiaconatus de minori Kukullo, et nominatim Symonem sacerdotem de villa sancti Nicolai decanum de Kukullo minori, Johannem de Sido et Thedericum sacerdotem de villa Boneti Transsiluanae diocesis citari peremptorie fecimus et requiri, ut certo termino per se vel eorum responsalem idoneum in nostra curia comparere curarent super quibusdam iniuriis, offensionibus et excessibus necnon censibus, debitis, decimis, redditibus et rebus aliis procuratori vel syndico dicti capituli in iudicio de iustitia responsuri. Verum quia comparere per se vel per alium in nostra curia contumaciter contempserunt, discretus vir magister Philippus de Sardinea decretorum doctor canonicus Arboranus¹⁾ capellanus et familiaris noster, quem in dicta causa partibus dedimus auditorem, instante et petente magistro Benedicto archidiacono de Ozd procuratore dicti capituli omnes praedictos citatos in termino et post terminum exspectatos reputavit interloquendo fore merito contumaces, nihil plus procedens tunc in negotio sperans, ut suam contumaciam redimerent per satisfactionem condignam. Sed elapso postea dierum plurium intervallo comparuit coram auditore praedicto procurator praefatus et cum instantia petiit contra praedictos contumaces iustitia suadente procedi. Dictus vero auditor dictorum contumacium obstinatam²⁾ absentiam et contumaciam intuens, quia humilibus obedientia nihil prodesset, si contumacia contumacibus non obesset et crescente contumacia crescere debet et poena, omnes et [S. 241] singulos praenominatos superius ipsorum contumacia huiusmodi exigente dictoque procuratore petente excommunicationis, ac universitates et capitula interdicti sententiis innodavit, prout haec in actis nostrae curiae plene constant. Dum autem ad denunciationem sententiarum ipsarum ad dicti procuratoris instantiam procedere auditor praedictus intenderet contra ipsos, dilectus in Christo filius frater Herricus de Cybinio ordinis Praedicatorum in nostra curia excusator comparuit pro eisdem asserens, citatos praedictos impedimento detentos legitimo nequivisse infra statutum eis terminum ad praedicta in eadem curia comparere, paratus ipsorum nomine de impedimento praedicto nostrae curiae facere plenam fidem. Nos itaque, si praedicta veritati nitantur, cum excommunicatis et interdictis praedictis mitius nec immerito agere intendentes, atque volentes praedictarum partium in hac parte laboribus parcere et expensis, discretioni vestrae de voluntate procuratoris et excusatoris praedictorum praesentium tenore mandamus, quatenus vos omnes vel duo aut unus vestrum super articulis, quos praedicti excommunicati et interdicti vel alius pro eisdem super huiusmodi impedimento legitimo exhibere voluerint, probationes recipiatis, quas produxerint coram vobis, ipsasque fideliter in scriptis redactas infra triginta dies a receptione praesentium sub sigillis vestris ad nos per fidelem nuncium remittatis, testes autem qui fuerint nominati si se gratia, odio vel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam compellatis veritati testimonium perhibere. Citantes nihilominus ex parte nostra peremptorie partes praedictas, quod vicesima die post citationem vestram compareant legitime in dicta curia coram nobis, visurae publicationem probationum ipsarum et alias in eodem negotio mediante iustitia processurae, diem quoque citationis huiusmodi et formam et quidquid inde feceritis nobis per vestras literas continentes harum seriem rescripturi. Datum Budae Vesprimiensis diocesis, VI. Idus Januarii, pontificatus domini Clementis papae V. anno quarto.¹⁾
Nos itaque tamquam filii verae obedentiae mandatis vestris fideliter et devote obtemperare cupientes negotium cum omni diligentia executioni demandavimus, statim post receptionem literarum vestrae paternitatis terminum peremptorium praefiximus sextam feriam proximam post festum resurrectionis domini²⁾ in civitate de Wynz inferiori super productione testium partibus memoratis. In quo termino partes in nostra praesentia comparere curaverunt et plebani praenominati septem capitulorum suum testimonium super expurgatione suae contumaciae produxerunt, videlicet Sifridum priorem de Candela ordinis Cisterciensis, qui ad conscientiam suam protestatus est, procuratorem et nuncium dictorum plebanorum in via positum scilicet dominum Bertoldum plebanum de Keldenich, in cuius argumentum testamentum coram eo condidit et ipsum sui testamenti executorem instituit. Item Nicolaum filium comitis Salomonis de Keldenik adolescentem, qui vice sua et patris sui decumbentis iuratus deposuit, literas domini vaivodae comminatorias contra dictos procuratores et nuncios destinatas se vidisse. [S. 242] Item Nicolaum scabinum de Cibinio, qui iuratus dixit, se dictas literas domini vaivodae vidisse et audivisse. Item Heniungum nuncium provincialium de Cibinio, qui in animas ipsorum provincialium iuratus illud idem affirmavit. Item Herricum procuratorem ecclesiae omnium sanctorum de Keldenich, qui iuratus dixit illud idem, et insuper idem Bertoldum plebanum ecclesiae praedictae a plebesanis suis ad iter arripiendum fuisse publice licentiatum, item Nicolaum fratrem dicti procuratoris cum iuramento illud idem asserentem. Item dicti plebani in sui excusatione literas nobis plurimas praesentarunt, videlicet ex parte universitatis Cibiniensis, item universitatis de Sebys, item Georgii plebani de Cibinio, item Walteri magistri hospitalis sancti spiritus civitatis eiusdem, item Johannis plebani de villa Vmberti, quae omnes se super literam domini vaivodae fundaverunt, ex cuius tenore perterriti ad praedictum iter procuratores eorundem procedere non audebant, cuius contrarium dictus princeps tam per suum nuncium, quam per suas literas in dicto termino coram nobis suae intentionis asserens non fuisse eos plebanos vel procuratores eorundem ab incepto itinere praepedire. Haec igitur sic acta et coram nobis ventilata et in scriptis fideliter redacta vestrae paternitati transscribimus sigillorum nostrorum munimine consignata, terminum autem vicesimum diem a data praesentium¹⁾ partibus memoratis duximus assignandum coram paternitate vestra peremptorie comparendi in causa memorata. Datum in Vinz inferiori, Sabato in albis, Nonis videlicet Aprilis,²⁾ anno domini M^o. CCC^o. VIIII^o.³⁾

[III.] Productio procuratoriorum⁴⁾ utriusque partis.
Die ultimo mensis Aprilis comparentibus in iudicio coram dicto domino auditore Santo archidiacono de Karazna canonico ecclesiae Transsiluanae ex parte una et domino Bertoldo decano de Kelneke plebano eiusdem loci procuratoribus infra scriptis ex parte altera, quilibet ipsorum produxerunt procuratoria infra scripta sigillis pendentibus sigillata. Tenor procuratorii capituli Transsiluani talis est.

[IV.] Procuratorium domini Sancti pro capituloTranssiluano. Pro capitulo.
Nos capitulum ecclesiae beati Michaelis archangeli Transsiluanae praesentium per tenorem significamus quibus expedit universis, quod nos dominum Sanctum archidiaconum de Karazna concanonicum nostrum in curia venerabilis patris fratris Gentilis miseratione divina tituli sancti Martini in Montibus presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati in omnibus causis seu negotiis, quae coram ipso domino legato vel coram quocumque alio iudice delegato vel ordinario infra terminos suae legationis contra nos moverentur vel nos movere necesse haberemus, nostrum constituimus, fecimus et ordinavimus verum legitimum et sufficientem generalemque procuratorem et syndicum nunciumque specialem ad agendum, defendendum, petendum, interrogandum, respondendum, contradicendum, replicandum, ponendum, excipiendum dilationemque petendum, subeundum iuramentum calumniae et de veritate dicenda, iurandum in animas nostras et ad praestandum cuiuslibet generis sacramentum et iuramentum recusandum, confitendum, transi- [S. 243] gendum, paciscendum, compromittendum iudicesque eligendum, impetrandum et petendum beneficium restitutionis in integrum semel vel pluries seu quotiescumque viderit expedire, petendum restitutionem spoliatorum, appellandum, renunciandum, testes instrumentaque producendum et omnia alia faciendum, quae verus et legitimus sufficiensque procurator et syndicus facit et facere consuevit. Promittentes iudicatum solvi et omnia sub hypotheca rerum nostrarum assumentes, dantes eidem generalem et specialem liberamque administrationem seu procurationem nomine nostro faciendi et exercendi universa et singula supra dicta, et alium procuratorem vel procuratores substituendi vel constituendi seu faciendi in omnibus praemissis et singulis praemissorum, quandocumque et quotiescumque viderit expedire, ut procurator ab eo constitutus vel substitutus agendi, petendi, defendendi, excipiendi, replicandi, ac iurandi in animas nostras de calumnia veritateque dicenda, et praestandi cuiuslibet generis sacramenta vel iuramenta et omnia ea faciendi vel exercendi, quae superius sunt expressa et quae verus et legitimus sufficiensque procurator vel procuratores facere consueverunt, ratum et firmum habituri, quidquid per eundem actum vel gestum fuerit seu ordinatum. Datum quarta feria proxima post octavas Pascae,¹⁾ anno domini M^o. CCC^o. VIIII^o. Tenor vero procuratorii partis adversae talis est.

[V.] Procuratorium domini Bertoldi pro clericis.
Sanctissimo patri ac domino fratri Gentili tituli sancti Martini in Montibus presbytero cardinali, per totam Vngariam et regna annexa totamque Poloniam sedis apostolicae legato, Herricus decanus de Spring plebanus eiusdem loci ac universi plebani eiusdem decanatus de maiori Kukullu, universi plebani de minori Kukullu ac universi plebani de decanatu de Crisz oscula pedum beatorum. Sanctitati paternitatis vestrae harum serie literarum duximus significandum, quod discretum dominum magistrum Johannem auditorem causarum in curia vestra facimus, constituimus et ordinamus et dominum Bertoldum decanum de Kelneke plebanum eiusdem loci nostros procuratores in solidum in vestra audientia et actores, factores et nuncios speciales in causa vel in causis civilibus omnibus vel criminalibus, quas habemus vel habituri sumus cum capitulo beati Michaelis ecclesiae Transsiluanae in curia vestra ad agendum, defendendum, accusandum, excusandum, litem contestandum de calumnia et cuiuslibet alterius generis iuramenta in animas nostras praestandum, defectus et crimina opponendum, positiones faciendum et alterius partis positionibus respondendum, paciscendum, transigendum, in integrum restitutionem petendum, advocatos conducendum, unum vel plures procuratores substituendum, salaria promittendum, appellandum, absolutionem petendum et recipiendum, omnia et singula faciendum, quae nos personaliter facere possemus etiam si mandatum exigant speciale, promittentes ratum et firmum habere, quidquid per dictos procuratores actum fuerit. Et volentes eos relevare ab onere satisdationis,²⁾ promittimus omnibus quorum interest de iudicio sisti et de iudicato solvendo in omnem suam clausulam sub obligatione bonorum nostrorum et ecclesiarum nostrarum. In cuius procuratorii evidentiam cum sigillo provineialium sedis iudiciariae de Sebzs et sigillo eiusdem [S. 244] loci decanatus, cum nostri sigilli munimine praesentia duximus roboranda. Datum anno domini M^o CCC^o VIIII^o, VII. Idus Aprilis.¹⁾

[VI.] Terminus ad recipiendum copiam procuratorii et ad publicationem testium.
Quibus procuratoriis hinc inde exhibitis dictus dominus auditor assignavit terminum dictis procuratoribus coram eo praesentibus ad recipiendum copiam ipsorum, si volunt et ad dicendum contra ipsa et alias ad videndum aperturam et publicationem testium et literarum iudicum supra dictorum et alias ad procedendum in causa, ut de iure fuerit, ad diem Lunae V. instantia²⁾ mensis Maii peremptoriae.

[VII.] Publicatio literarum et testium.
Die Lunae V. Maii, septimae indictionis comparentibus dictis procuratoribus utriusque partis in iudicio coram dicto domino auditore idem dominus auditor de ipsorum procuratorum consensu pronunciavit, supra dictos testes et literas fore apertos et publicatos, et pro apertis et publicatis haberi offerens utrique parti copiam de eisdem.

[VIII.] Productio literarum pro clericis.
Ante tamen publicationem ipsorum dictus dominus Bertoldus nomine et pro parte dictorum capitulorum et universitatum, quorum procurator est, produxit et exhibuit in iudicio coram dicto domino Philippo praesente praedicto Sancto procuratore partis adversae literas infra scriptas ad fundandam et probandam intentionem suam melius super praedictis. Quarum literarum tenor talis est.

[IX.] Literae pro clericis.
Ladislaus vaivoda Transsiluanus et comes de Zoukuk amicis suis carissimis universitati Saxonum de Zibinio amicitiam debitam et paratam. Vestra amicitia bene scit, quod vos et ad vos pertinentes semper fuimus persecuti cum omnimoda nostra dilectione. Petivistis autem nos literis vestris mediantibus diligenter, ut sacerdotes in medio vestri existentes vel nuncios ipsorum per nostra tenuta ad dominum legatum exire libere permitteremus, cum per nostra tenuta omnes procedentes libere transiverint. Noveritis quod nos vestram universitatem et praedictos sacerdotes exhortavimus de saepe saepius, ut capitulo de proventibus ipsorum sufficientem impenderent satisfactionem, quod hactenus facere non curarunt. Super quo amicitiam vestrae universitatis requirimus et admonemus, quatenus praedictos sacerdotes ad hoc inducere velitis, ut ipsi capitulo et de proventibus episcopalibus sufficientem impendant satisfactionem et in huiusmodi litigium non procedant, quia ne forte eisdem contingat gravius ipsum litigium, et nos eosdem cum dicto capitulo reformabimus nostras partes interponendo in hac parte. Datum in Deua, in vigilia beatae Katerinae virginis et martyris.³⁾

[X.] Accusatio contumaciae pro capitulo.
Item eodem die et in eodem iudicio dominus Sanctus procurator capituli Transsiluanae procuratorio nomine ipsius accusavit contumaciam illorum de parte adversa, qui sunt contumaces et nec per se nec per procuratorem idoneum comparere curarunt, petens cum instantia, excommunicationis sententiam contra eos latam secundum quod iuris ordo postulat aggravari.

[XI.] Legitimatio procuratorii.
Postquam statim in eodem iudicio interrogati dicti procuratores per dictum dominum auditorem, si volebant aliquid obiicere contra pro- [S. 245] curatoria exhibita, hinc inde dixerunt, quod non, sicque de utriusque voluntate ipsorum dictus dominus auditor ante dictam aperturam procuratores ipsos et eorum procuratoria legitimavit precedens postea ad aperturam testium praedictorum, assignans utrique procuratori terminum ad diem Veneris proxime futurum,¹⁾ ad recipiendum copiam dictorum testium et dicendum contra, quidquid volunt, et dicto Sancto ad recipiendam copiam dictarum literarum et dicendum contra ipsas, et alias ad producendum in causa, ut de iure fuerit.

[XII.] Substitutio procuratoris capituli
Die Veneris VIIII^o Maii, VII^e indictionis comparentibus dictis procuratoribus utriusque partis in iudicio coram dicto domino auditore, praesente me Angelo de sancta Victoria notano dictae cunae ad nanc causam conscribendam, de mandato dicti domini legati assumpto dictus Sanctus procurator, procuratorio nomine quo supra, substituit in dicta causa et ad omnes alias motas et movendas magistrum Philippum de Cingulo praesentem et recipientem, ad omnia, quae habet in mandatis, transferens in eum totaliter vices suas, praesentibus dominis Joanne de Aretio capellano dicti domini legati, magistro Paulo cancellario regio et aliis testibus.

[XIII.] Exhibitio literarum capitulo.
Eodem die et in eodem iudicio dictus magister Philippus tamquam procurator substitutus a praedicto procuratore capituli Transsiluani ad repulsam testium et literarum productarum per partem adversam produxit quasdam literas domini vaivodae, suo ut apparebant sigillo signatas. Quarum tenor talis est.

[XIV.] Literae pro capitulo.
Venerabili in Christo patri et domino domino Gentili miseratione divina tituli sancti Martini in Montibus presbytero cardinali, apostolicae sedislegato Ladislaus vaivoda Transsiluanus et comes de Zoukuk devotum animum cum plenitudine reverentiae et honoris. Significamus sanctitati vestrae, quod plebani seu sacerdotes de decanatibus de Sebus, de Spreng, de Kyzd, de Kozd et de aliis et de archidiaconatu de Kukullu maiori et minori et de quibusdam aliis, qui contra capitulum ecclesiae Transsiluanae ad vestram curiam citati ire contumaciter neglexerunt falsa suggestione apud sanctitatem vestram, nisi seu conati sunt suam contumaciam excusare, quod nos liberam viam eisdem dare neglexissemus, et coram vestris delegatis super hoc seu examinatoribus quosdam testes falsos et probationes frivolas de suis fautoribus contra ipsum capitulum produxerunt, quorum assertiones et probationes frivolas et falsas esse dicimus, quia numquam intentionis nostrae fuit, ut procuratores eorum vel aliquos ex ipsis impedivissemus vel in aliquo voluissemus molestare, cum per dei gratiam semper cultores iustitiae fuerimus et in tenuta nostra omnibus hominibus clericis et laicis viae pateant libere et secure. Quare sanctitas vestra ipsis sacerdotibus vel eorum procuratoribus seu dictis testium suorum necnon probationibus eorum frivolis nullam fidem adhibeat in hac parte. Datum in Deua, quarta feria proxima post dominicam Quasi modo geniti,²⁾ anno domini M^o. CCC^o. VIII^o.³⁾

[XV.] Exhibitio exceptionum pro capitulo
Item eodem die et in eodem iudicio magister Philippus procurator substitutus praedictus exhibuit exceptiones infra scriptas in scriptis. Quarum tenor talis est. [S. 246]

[XVI.] Exceptiones capituli
Coram vobis venerabili viro domino Philippo de Sardinea canonico Arborensi auditore generali venerabilis patris domini fratris Gentilis et cetera et in infra scripta causa specialiter deputato Philippus de Cingulo procurator substitutus dominorum canonicorum et capituli venerabilis ecclesiae Albensis Transsiluanae contra procuratores seu procuratorem plebanorum, presbyterorum et universitatum eiusdem Albensis Transsiluanae diocesis, cum quibus coram vobis est in causa, et scripturas per ipsum procuratorem loco probationum productas exceptiones dat et exhibet infra scriptas.
I. Imprimis excipiendo dicit Philippus procurator substitutus praedictus, quod literae per dictum procuratorem partis adversae ante testium aperturam productae, quae sic incipiunt: Nos Gombolinus, Nicolaus comites Cibinienses atque universitas eiusdem harum serie literarum recognoscimus quibus expedit universis, in animas nostras protestantes et cetera, quod nulluni probant impedimentum nec aliquam fidem faciunt, de aliquo legitimo impedimento, sed sicut in fine ipsarum literarum continetur, ipsi dicunt, dictum vaivodam non praestasse in praedictis aliquod impedimentum. Et esto¹⁾ sine praeiudicio quod ipsi comites et universitas dicerent et affirmarent, illos fuisse impeditos, eorum dictum in hac parte nullam fidem faciunt, quia ea non dixerunt seu testificarunt mandato iudicis seu superioris, sed voluntarie illud dicunt, et sic videtur, quod prece vel precibus illud dicunt. At tamen eorum dictum tollitur per literas eiusdem vaivodae praefato domino legato destinatas, qui dicit et affirmat, nulluni eisdem nec aliis ad curiam ipsius domini legati accedere volentibus impedimentum praestasse seu praestari fecisse, et quod per eius potentiam et terrenum viget cultus pacis. Insuper iidem plebani et alii, sicut fratrem Herricum de ordine Praedicatorum miserunt ad curiam ad excusandum eosdem, ita et per eum alium de curia ipsius domini legati vel de Buda procuratorem principalem vel substitutum constituere et ordinare potuerunt, et per ipsum fratrem Herricum vel alium literas et instrumenta eorum destinare, quod ipsi tamquam filii malitiae et subterfugias quaerentes facere cessaverunt.
II. Item contra scripturas et attestationes productas et apertas in iudicio excipiendo dicit praedictus Philippus nomine quo supra, quod dictum Syffridi prioris de Candela testis non iurati nulluni est nec aliquam fidem facit, cum singularis sit in dicto suo, et dictum ipsius vanum sit et nullam fidem faciens seu probationem impedimenti, nam non dicit, quare et qua de causa testamentum dictus dominus Bertoldus procurator fecit et quibus praesentibus et quo mense seu die, et si propter infirmitatem vel propter alia. Nec dicit, in qua via positus erat dictus dominus Bertoldus procurator et ad quid erat in dicta via positus, et sic eius dictum nulluni probat impedimentum in praedictis.
III. Item dicit dictum Nicholai comitis Salomonis adolescentis, qui vice sua et patris sui deposuit, literas domini vaivodae se vidisse comminatorias contra dictos procuratores et nuncios, dicit nulluni esse et nullam fidem facere in causa praedicta, cum ipse nomine alterius deponat, nec dicat, quam [S. 247] comminationem continebant ipsae literae, et penes quem eas viderat, et quo die, anno et quo mense et quibus praesentibus et qualis esset earum tenor.
IIII. Item etiam excipit contra alios testes, qui dicunt, se dictas literas domini vaivodae vidisse, quorum dicta tamquam certitudinem non dicentes nullam fidem faciunt, nec dicunt de anno, mense et die. Praeterea testes supra dicti et alii in dictis literis et attestationibus contenti et alia in eisdem expressa nullam impedimenti legitimi probationem faciunt, nec dictis eorundem testium standum est seu fides aliqua adhibenda, cum sint singulares ac incerti, et super incertis eorum intentionem dixerunt.
Quare ex praedictis et aliis, quae vestra domini auditoris supplebit discretio, petit Philippus substitutus praedictus nomine quo supra omnes adversarios suos praedictos tamquam excommunicatos, et nullum legitimum impedimentum probantes continue publice nunciari. Et quia dicti plebani et singulares personae excommunicationis ac universitates praedictae interdicti sententias per vos latas malitiose et indurato animo diutius sustinuerunt et sustinent, petit eos aggravari et contra eos ad alia graviora procedi. Praedicta dicit ad praesens Philippus procurator praedictus salvis sibi aliis suo loco et tempore verbo et in scriptis latius proponendis, protestatur etiam de expensis factis et faciendis.

[XVII.] Terminus ad replicandum pro clericis.
Quibus literis et exceptionibus exhibitis dictus dominus auditor assignavit terminum praedicto domino Bertoldo ad recipiendum copiam de eisdem et ad replicandum, si voluerit, et alias ad procedendum in causa, ut de iure fuerit, ad diem Martis proxime¹⁾ futurum XIII^m. mensis eiusdem.

[XVIII.] Exhibitio literarum et replicationum pro clericis.
Die Martis XIII^o, dicti mensis Maii comparentibus in iudicio coram dicto domino auditore procuratoribus utriusque partis praedictis, dictus dominus Bertoldus exhibuit contra dictas literas et exceptiones exhibitas per dictum magistrum Philippum quasdam literas sigillatas a tergo et quasdam replicationes in scriptis. Quarum literarum tenor talis est.

[XIX.] Litera pro clericis.
Reverendo in Christo patri et domino domino Gentili legato sedis apostolicae per totam Vngariam Giselbertus decanus Viniensis obedientiam in domino filialem. Praesentibus coram paternitatis vestrae gratia significo et protestor, quod domini plebani de septem capitulis de Scebus videlicet, de Sprink, de Kozd, de Kyzd, de maiori et minori Kukullu et de Crissh exitum petiverunt a vaivoda Ladislao ad praesentiam vestram, et ob hoc nuncios sollennes ordinaverant, qui literis suis eis denegavit exitum, nisi abrenunciarent appellationi suae. Unde sub vestra obedientia vestrae paternitati id notifico sic esse, ulterius innotescendo, quod iam dicti domini de eisdem capitulis ad omnia mandata vestra sunt obedientes, et omnem expensam vestram paratam comportaverunt, tamquam aliorum praedecessorum vestrorum expensam semper paratam et debitam ordinarunt.

[XX.] Litera pro clericis.
Item²⁾ coram universis viris venerabilibus, ad quos praesens scriptum pervenerit, ego Georgius plebanus in Cibinio praesentibus super conscientia animae meae profiteor et protestor, quod omnia haec, quae litera provincialium de Sibinio pro dominis de septem capitulis in eadem litera nominatim [S. 248] tactis, et sicut protestatio, sic acta sunt. Videlicet quod cum iidem domini ad videndum dominum legatum tam quam filii obedientiae se apparassent et per nuncios idoneos securitatem exitus per tenutam Ladislai vaivodae Transsiluani ab eo petivissent, qui per ipsum prohibitus fuit eis eo, quod potentiam habet defendendi omnes Transsiluanos in bono et etiam impediendi, nisi abrenunciare vellent prius appellationi suae, quam fecerunt ad curiam Romanam, in qua adhuc nuncios suos habent, propter quod etiam in posterum pro se fratrem Herricum de ordine Praedicatorum in signum obedientiae decreverunt emittere, ut miserunt. Datum Cibinii.

[XXI.] Litera pro clericis.
Item¹⁾ coram universis viris venerabilibus, ad quos praesens scriptum pervenerit, ego frater Waltherus²⁾ ordinis sancti spiritus magister hospitalis in Cibinio praesentibus super conscientia animae meae profiteor et protestor, quod omnia haec, quae litera provincialium de Sibinio pro dominis de septem capitulis in eadem litera nominatim positis, et sicuti protestatur, sic acta sunt. Videlicet quod cum iidem domini ad videndum dominum legatum tamquam filii obedentiae se apparassent, et per nuncios idoneos securitatem exitus per sua tenuta a Ladislao vaivoda Transsiluano potentiam habente super omnes Transsiluanos ipsos conservandi in bono vel impediendi petivissent, qui per ipsum prohibitus fuit eis, nisi prius abrenunciare vellent appellationi suae, quam fecerunt ad curiam Romanam, in qua adhuc nuncios suos habent, propter quod etiam in posterum per se fratrem Herricum de ordine Praedicatorum in signum obedientiae decreverunt emittere, ut miserunt. Datum Cybinii.

[XXII.] Litera pro clericis.
Item¹⁾ coram universis viris venerabilibus, ad quos praesens scriptum pervenerit, ego Johannes plebanus in villa Humberti³⁾ praesentibus super conscientia animae meae profiteor et protestor, quod omnia haec, quae litera provincialium de Cibinio pro dominis de septem capitulis in eadem litera nominatis, et sicuti protestatur, sic acta sunt. Videlicet quod cum iidem domini ad videndum dominum legatum tamquam filii obedientiae se apparassent, et per nuncios idoneos securitatem exitus per sua tenuta petivissent, denegatus fuit⁴⁾ eis a Ladislauo vaivoda Transsiluano potentiam habente omnes Transsiluanos defendendi in bono et impediendi, nisi abrenunciare vellent appellationi suae, quam fecerunt ad curiam Romanam, in qua adhuc nuncios suos habent, propter quod etiam in posterum pro se fratrem Herricum de ordine Praedicatorum decreverunt emittere et miserunt. Datum Cibinii.

Tenor autem dictarum replicationum talis est.
[XXIII.] Replicationes clericorum
Coram vobis reverendo viro domino Philippo auditore et cetera constitutus ego Bertoldus decanus de Sebus procurator universitatum et plebanorum de provincia Saxonum Transsiluanae diocesis ad instantiam Transsiluani capituli ad domini legati curiam citatorum, replicando contra exceptiones propositas per magistrum Philippum de Cingulo procuratorem [S. 249] substitutum capituli Transsiluani, contra me et probationes per me coram vobis productas, meo et praedictorum nomine dico sufficienter immo sufficientissime probatum esse impedimentum seu instrumenta, et verisimilem causam timoris, propter quae ego et praedicti, quorum sum procurator, ad praesentiam domini legati non potuimus comparere citati. Probata enim sunt praedicta per quinque vel sex publicas literas authentica sigilla habentes comitum scilicet et universitatum et praelatorum, quae quidem literae sic authenticae de consuetudine in regno Vngariae plenam fidem faciunt, ut in Italicis partibus publica documenta et quod talis consuetudo iuri consonet, satis est clarum in corpore iuris. Item quod talis sit in dicto regno consuetudo notorium est, et si expedit, me offero probaturum id, quod mihi circa praedicta sufficiat, assignato per vos termino competenti. Item probat praedicta litera Ladislaui inter alias missa universitati Saxonum de Cibinio, quae litera recte intuentibus satis magni est illativa timoris considerata qualitate personarum ipsius domini Ladislaui scribentis universitatum sacerdotum contra quas scribitur, et verbis in litera ipsa contentis seu modo loquendi. Ipse enim Ladislauus est vir potens et quasi pars principalis contra dictos plebanos eo, quod filius suus est postulatus ecclesiae Transsiluanae, ratione cuius cuncta bona episcopalia possidet et tamquam caput membra sua, scilicet¹⁾ ipsum capitulum ferventer fovet. E converso dicti plebani sunt debiles et praedicta ratione ipsi Ladislauo odiosi. Item iustam causam timoris expresse indicant verba, contenta in litera Ladislaui, et modus loquendi. Nam cum esset rogatus a tanta universitate, sicut est Saxonum, quod dignaretur dictis plebanis concedere securum transitum per districtum suum ad dominum legatum, ipse Ladislauus precibus dictae universitatis non directe respondit, sic vel non, sed per circumlocutionem verborum et obloquendo respondit dicens: Admoneo vos, quod ipsos plebanos inducatis, ut appellationi quam fecerunt contra capitulum praedictum renuncient et cetera, quod in veritate nihil est aliud dicere nisi Vos rogatis me de hoc et ego rogo vos de hoc. Et nisi feceritis mihi hoc, ego non fariam vobis hoc. Quae verba, non est dubium, continere terrorem, quem terrorem postmodum evidenter expressit in fine literae, dicens comminando: Ne forte contingat eis gravius ipsum litigium. Item quod praedicta verba essent comminatoria et illativa terroris, patet per interpretationem et intellectum, quem ex dicta litera elicuerunt²⁾ tot praelati et comites, et universitas per suas patentes et authenticas literas super hoc confecerunt, protestantes, dictum Ladislaum denegasse eis securitatem itineris et comminatum fuisse, hoc expresse colligentes, ex modo loquendi, quem fecit Ladislaus, tamquam qui cognoseunt mores et consuetudinem ipsius. Item quod ipse fuerit comminatus, patet per plures testes, saltem per quinque qui iurati dixerunt, se vidisse et audivisse literas Ladislaui comminatorias dictorum plebanorum, qui volebant venire ad legatum, et ex multis aliis indiciis et coniecturis quas colliget industria praesidentis. Ex quibus constat probata esse ad plenum praedicta impedimentum et iustam causam timoris. Item quod ipse Ladislaus denegaverit eis [S. 250] securum aditum patet. Ipsa enim universitas Saxonensis bis diversis temporibus preces interposuit pro securitate praedicta apud ipsum Ladislaum, qui prima vice respondit sine literis, expresse denegando, quod petebatur. Secunda vice respondit per literas comminatorias, quantum ad veritatem. Propter quae responsa dicta universitas, praelati et comites asserunt in suis literis dictum Ladislaum denegasse ipsis plebanis securum aditum ad comparendum coram domino legato in termino eis assignato. Non obstat praedictis, quod dicit dictus magister Philippus scilicet¹⁾ contineri in fine literarum comitum et universitatis sedis Cibiniensis, quod Ladislauus nullum praestitit impedimentum, quia simpliciter dico hoc ibi non contineri. Item non obstat quod dicitur, quia praedictis, qui testimoniales literas confecerunt, non est danda fides eo, quod testificati sunt sine mandato iudicis et cetera. Quia praedicta non ut testes in iudicio iurati dixerunt, sed ut literas authenticas, ad instar²⁾ publicorum instrumentorum conficientes, quae etiam extra iudicium et sine iussu iudicis fieri habent, quibus plena fides adhibetur, ut superius est probatum. Item non obstat quod dicitur, quod dictae literae universitatis Cibiniensis tolluntur per contrarias literas Ladislaui. Nam ipsae literae Ladislai ex parte capituli Transsiluani productae dicunt, non fuisse intentionis Ladislaui dictos plebanos impedire, sed non ideo sequitur, quod dicti plebani non habuerint iustam causam timoris, cum vidissent pariter et audissent literas et nuncios cum oblocutionibus et minis transmissos, quibus tamquam expresse patentibus, et non intentioni ipsius Ladislaui, quae non patebat, stare debebant. Cum potius verbis legis vel hominis, quam ipsorum intentioni, quae quidem non patet standum, sit de iure. Et praeterea ut dicit canon, humanae aures talia verba nostra iudicant, qualia foris sonant. Item et alia ratione ipsi literae credendum non est, cum plures literae, tam ipsius Ladislaui quam aliorum ac etiam depositiones testium in iudicio productorum in contrarium appareant, ut superius continetur. Quae quidem omnia non est dubium praeponderare fidei unius solius literae. Item non obstat quod dicitur, quod sicut excusatorem miserunt, item procuratorem mittere potuerunt, hoc enim non procedit, cum in excusatore modica sufficiat, in procuratore vero multa idoneitas requiratur, tamquam per cuius factum et utilitas et praeiudicium domino generatur, quod non sic in excusatore contingit. Praeterea excusatorem, sed non procuratorem, quia a iure compellitur, mittere maxime in gravibus causis sicut ista erat. Permissione ergo iuris procuratorem non miserunt et sic poenam non meruerunt. Item non obstat quod dicitur, quod primus testis non facit fidem, quia non iuravit, quia etsi ob hoc fidem non faciat, praesumptionem tamen et adminiculum probationis inducit. Item non obstat quod dicitur de eo teste, qui in animam suam et patris sui decumbentis iuravit. Nam etsi non faciat fidem in quantum iurat in animam patris, facit tamen fidem, in quantum iurat in animam suam. Item non obstat quod dicitur, quod dicti testes et alii non faciunt fidem, quia non dicunt terminationem literarum comminatoriarum, nec dicunt annum, mensem et diem. Nam terminationes et extremitates literarum prae- [S. 251] dictarum et verba dicere non tenentur, sed sufficit quod dicant effectum et intentionem ipsarum literarum, prout dixerunt. Nam etiam illi qui ipsas literas fecerunt, haec omnia memoriae habere non possent, nec exigitur, quod habeant. Item nec annum, mensem et diem tenentur exprimere, immo si exprimerent non interrogati, suspecti essent, cum testes non debeant esse loquaces, nec debeant nisi ad interrogata respondere, ac etiam si interrogarentur, et huiusmodi talia memoriae non haberent, non imputatur secundum iura. Suffecit ergo, si interrogati super expurgatione contumaciae illorum responderunt, se vidisse literas Ladislaui comminatorias contra procuratores dictorum plebanorum et universitatum. Item non obstat, quod dicitur, quod dicti testes fuerunt singulares, nam salva pace excipientis non singulares, sed plures et plures fuerunt, idem dicentes, ut patet in actis. Ex quibus concludo, me nomine quo supra absolvendum sine gravamine expensarum vel alicuius satisdationis a sententia vel processu, si qui facti sunt contra eos vel me.

[XXIV.] Terminus communis ad allegandum.
Quibus quidem literis et replicationibus exhibitis ut est dictum, dictus dominus auditor statim assignavit terminum praedictis procuratoribus utriusque partis ad diem Jouis proxime futurum in vesperis ad dandum in scriptis quidquid volnerint, et ad allegandum super praedictis, et alias ad procedendum in dicta causa, ut de iure fuerit.
Tenor procuratorii dicti domini Bertoldi, de quo mentio fit superius, talis est.

[XXV.] Aliud procuratorium pro clericis.
Sanctissimo patri ac domino fratri Gentili tituli sancti Martini in Montibus presbytero cardinali, per totam Vngariam et regna annexa totamque Poloniam sedis apostolicae legato Henricus plebanus in Mulnbach, Gorscalcus plebanus in Winz, Nicolaus plebanus in Pen, Michael plebanus de villa Petri ceterique plebani de capitulo de Sebuz, Nicolaus decanus de Kozd plebanus de villa Jacobi ceterique plebani eiusdem decanatus, Bertoldus decanus de Kyzd plebanus de Zegis ceterique plebani eiusdem decanatus, oscula pedum beatorum. Sanctitati paternitatis vestrae harum serie literarum duximus significandum, quod discretum dominum magistrum Johannem auditorem causarum in curia vestra facimus, constituimus et ordinamus, et dominum Bertoldum decanum de praedicto capitulo de Zebus, plebanum de Kelneke, nostros procuratores in solidum in vestra audientia actores, factores et nuncios speciales in causa vel in causis civilibus omnibus vel criminalibus, quas habemus vel habituri sumus cum capitulo beati Michaelis ecclesiae Transsiluanae in curia vestra ad agendum, defendendum, accusandum, excusandum, litem contestandum, de calumnia et cuiuslibet alterius generis iuramenta in animas nostras praestandum, defectum et crimina opponendum, positiones faciendum, et alterius partis positionibus respondendum, paciscendum, transigendum, in integrum restitutionem petendum, advocatos conducendum, unum vel plures procuratores substituendum, salaria promittendum, appellandum, absolutionem petendum et recipiendum, omnia et singula faciendum, quae nos personaliter facere possemus, etiam si mandatum exigant speciale, promittentes ratum et firmum habere, quidquid per dictos procuratores actum fuerit. Et volentes eos relevare ab onere satisdationis [S. 252] promittimus omnibus, quorum interest de iudicio sisti, et iudicato solvendo in omnem suam clausulam sub obligatione bonorum nostrorum et ecclesiarum nostrarum. In cuius procuratorii evidentiam cum sigillo provincialium sedis Cibiniensis et sigillo conventus fratrum Praedicatorum Cibiniensium necnon sigillorum nostrorum munimine praesentia duximus roboranda. Datum anno domini M^o. CCCVIIII^o. XIIII., Kalendas Martii.¹⁾

[XXVI.] Exhibitio cuiusdam literae pro clericis et terminus communis ad interloquendum.
Die Jouis XV^o. Maii, dictae VII^e. indictionis comparentibus in iudicio coram dicto domino auditore praedictis procuratoribus utriusque partis dictus dominus Bertoldus suo et eorum, quorum procurator est, nomine²⁾ produxit et exhibuit in iudicio literas infra scriptas, cum cera alba sigillatas a tergo,³⁾ quas quidem literas dictus magister Philippus procurator substitutus partis adversae dicebat recipiendas et admittendas non esse, cum non sint infra debitum tempus productae, et ex adverso dicebatur contrarium. Unde tam super literis ipsis recipiendis vel non, quam super multis aliis, dictis et allegatis hinc inde per advocatos et procuratores utriusque partis scilicet super impedimento praedicto, dictus dominus auditor assignavit terminum utriusque partis procuratoribus memoratis ad diem Sabati proxime futurum ad audiendam interlocutoriam super praedictis et alias ad procedendum in dicta causa, ut de iure fuerit. Tenor vero dictarum literarum talis est.

[XXVII.] Literae pro clericis.
Nos Gobolinus, Nicolaus comites sedis Cybiniensis atque universitas eiusdem harum serie literarum recognoscimus, quibus expedit universis, in animas nostras protestantes, quod pro capitulis videlicet de Sebus, de Kozd, de Kyzd, de Spring, de maiori Kukullu, de minori Kukullu et de Crizd literas provincialium per dominum Reinherum plebanum de superiori Apoldia, necnon dominum Nicolaum plebanum de Lanchnrukindorf transmisimus illustri principi domino Ladislavo vaivodae Transsiluano, cum summo studio exhortantes, quatenus eisdem causa iustitiae et nostrorum obsequiorum transitum concederet per sui iudicii districtum, quia citati starent responsuri coram venerabili domino legato fratre Gentili ad instantiam dominorum canonicorum ecclesiae Albensis Transsiluanae, quod precibus nostris finaliter denegavit, nisi forsitan cessarent praedicta capitula de appellatione, quam ad curiam Romanam fecerunt laboribus gravibus et expensis a festo beati Jacobi⁴⁾ usque praesens tempus. Ceterum super huiusmodi timore praedicti sacerdotes malentes se ponere ad fortunam, dominum Bertoldum decanum de Zebus plebanum de Kelneke et dominum Vlricum plebanum de sancta Katherina procuratores supra dictorum capitulorum constituerunt ad obediendum domino legato. Quo percepto et audito nostrae discretioni nobis visum est, quod iidem procuratores in terra permanent,⁵⁾ ne forte per captivitatem eorum, quam in ipsis dominus vaivoda facere posset, robur firmum amicitiae et pacis inter dominum vaivodam et provinciam rumperetur. Quapropter praecepimus eisdem, quatenus excusatorem fratrem Henricum ordinis Praedicatorum pro se excusandis ad dominum legatum trans- [S. 253] mittere non tardarent. Datum anno domini M^o. CCC^o. VIII^o. IIII, Nonas Decembris.¹⁾

[XXVIII.] Prorogatio dicti termini.
Die Sabati XV^o II. dicti mensis Maii, eiusdem indictionis dominus Philippus auditor praedictus de praedictorum utriusque partis voluntate procuratorum praesentium in iudicio coram eo supra dictum terminum ipsis procuratoribus datum ad hodie, ad diem Martis proxime futurum ex causa in eisdem finibus prorogavit.

[XXIX.] Alia prorogatio ad idem.
Die Martis XoX. dicti mensis adhuc dictus dominus auditor de praedictorum procuratorum utriusque partis voluntate unanimi, quia videbantur ad concordiam devenire, supra dictum terminum ad proximum alium diem Martis futurum in vesperis in eisdem finibus prorogavit.

[XXX.] Alia prorogatio ad idem.
Die Martis XXV^o II. dicti mensis Maii item dictus dominus auditor ad praedictorum procuratorum utriusque partis instantiam praedictum terminum ad diem Veneris proxime futurum in vesperis in eisdem finibus prorogavit.

[XXXI.] Interlocutoria pro clericis.
Die vero Veneris penultimo dicti mensis comparentibus dictis procuratoribus utriusque partis in iudicio coram dicto domino auditore et petentibus super receptione tantum praedictarum literarum seu instrumenti facienda vel non de iure interlocutoriam ferri, idem dominus auditor habita deliberatione sollenni pronunciavit interloquendo, dictas literas seu instrumentum fore admittendum et recipiendum in causa praedicta ipsumque, prout de iure erat, admisit et recepit, et statim adhuc in ipso iudicio dictus magister Philippus substitutus, nomine quo supra exhibuit et dedit in scriptis contra ipsum instrumentum et literas exceptiones infra scriptas. Quarum tenor talis est.

[XXXII.] Exceptiones pro capitulo.
Coram vobis venerabili viro domino Philippo de Sardinea auditore domini legati Philippus de Cingulo procurator substitutus capituli et ecclesiae Transsiluanae dicit et protestatur in iudicio, quatenus cedulam scriptam et a tergo quodam sigillo rotundo de cera communi sigillatam, productam ultimo per procuratorem partis adversae, quod dicta cedula recipi et admitti non debet, cum partem adversam in aliquo non relevet eo, quod non est authentica nec per authenticas personas concessa, nam in ipsa cedula dicitur, quod Gobolinus et Nicolaus ac universitas Cibiniensis literas provincialium ad dominum vaivodam miserunt rogantes, ut presbyteris et plebanis et eorum procuratoribus aditum daret ad dominum legatum, et dicunt, quod ipse vaivoda denegavit illud facere. Nec constat de literis illorum provincialium nec dicitur ibi, quorum provincialium et quando ac per quem huiusmodi literae eidem vaivodae et ubi praesentatae fuerunt. Videntur enim ipsi praedicta ex ipsorum proprio motu dicere, quia non rogati seu requisiti per aliquem dicti Gobolinus et Nicolaus seu universitas ad praedicta processerunt, tamquam malevoli et inimici capituli supra dicti, et etiam huiusmodi laicorum litera seu scriptura extra potentiam et districtum eorum nullam fidem faciunt, quia eorum sigillum non est in notitia aliorum hominum, nec fidem faciunt in foro ecclesiastico et inter ecclesiasticas personas de iure. [S. 254]
Item esto sine praeiudicio quod fidem facerent, quod negatur expresse, excipiendo dicit idem Philippus procurator substitutus, quod dicti Gobolinus et Nicolaus ac universitas Cibiniensis sunt capitales inimici capituli et ecclesiae Transsiluanae praedictae, et sic eorum testimonium et litera seu scriptura contra dictum capitulum admitti non debet. Cum ipsa universitas anno domini M^o. CC^o. LXXVII^o. in dominica Reminiscere ¹⁾ super eandem ecclesiam cathedralem manu armata irruentes, ipsam hostiliter invaserunt comburentes in eadem ecclesia bene ad duo milia hominum utriusque sexus, et specialiter Agabitum archidiaconum eiusdem ecclesiae, Michaelem archidiaconum de Ozd, Bartholomeum archidiaconum de Kukullu, Racham plebanum et canonicum Albensem Transsiluanum et quam plures alios sacerdotes et clericos comburendo et auferendo omnia ornamenta, libros et instrumenta dictae ecclesiae et alia quae dicta ecclesia inibi habebat. Propter quod dicta universitas et singulares personae eiusdem excommunicationis sententiam iucurrerunt, a qua nondum relaxati fuerunt, prout de praedictis est et fuit in regno Vngariae publica vox et fama inter archiepiscopos, episcopos et praelatos ac barones et alios dicti regni.
Item literae praedictorum Gobolini et Nicolai ac universitatis Cibiniensis tamquam rebellium sanctae Romanae ecclesiae, domini legati et domini Caroli regis Vngariae non faciunt fidem, nec eis est fides aliqua adhibenda, cum ipsi nitantur et nisi fuerint introducere in regnum Vngariae Ottonem de Baveria pro rege dicti regni et ipsum in principio introduxerunt, et inimicantur eidem ecclesiae et capitulo, quia dicunt ipsum Ottonem captum fuisse consilio et auxilio episcopi et capituli Transsiluani. Et ob hoc anno praeterito de mense Februarii feria secunda post dominicam Exsurge²⁾ eadem Cibiniensis universitas et communitas cum sacerdotibus decanatus de Sebus manibus armatis ecclesiam beati Michaelis Transsiluanorum hostiliter invadentes, in clericos et sacerdotes eiusdem ecclesiae manus violentas turpiter iniecerunt, usque ad cancellos et sacristiam eiusdem trudendo et fugando eosdem, exsertis gladiis et sagittis contra eos, prout de his est publica vox et fama in regno Vngariae et partibus illis. Propter quae et alia dicit idem procurator dictis literis fidem adhiberi non debere, et ipsas nullam contra dictum capitulum et specialiter in hac parte fidem facere, offerens se idem procurator, praedicta si necesse fuerit probaturum loco et tempore condecenti, non astringens se ad singula probanda, nisi ad ea tantum, quae sibi probata sufficiant, super quibus petit idem procurator dominum Bertuldum procuratorem partis adversae per sacramentum interrogari et respondere eisdem.

[XXXIII.] Terminus ad replicandum pro clericis.
Quibus quidem exceptionibus exhibitis, ut est dictum, dictus dominus auditor assignavit terminum dicto domino Bertoldo procuratori partis adversae ad replicandum si voluerit et alias ad procedendum in causa ipsa, ut de iure fuerit ad diem Martis proxime futurum in vesperis.

[XXXIV.] Replicationes clericorum.
Die Martis tertio mensis Junii, praedictae indictionis comparentibus in iudicio coram dicto domino auditore praedictis procuratoribus utriusque partis dictus dominus Bertoldus procuratorio nomine quo supra exhibuit et [S. 255] dedit replicationes infra scriptas. Quarum tenor talis est. Coram vobis etcetera constitutus ego Bertoldus decanus de Sebus procurator septem capitulorum et quorundam plebanorum de dictis capitulis nomine meo et eorum, quorum sum procurator, replicando contra exceptiones propositas per magistrum Philippum de Cingulo procuratorem capituli Transsiluani adversus literas provincialium per me in iudicio productas ad defensionem iuris mei et eorum, quorum sum procurator, dico et propono, dictas exceptiones non obstare. Nam non obstat quod dicitur non constare de literis illorum provincialium, quia in veritate de eis constat, per authenticas literas, per me ut praedicitur in iudicio productas. Et esto quod non constaret, nil facit ad rem, nam constat, ipsum vaivodam ex parte dictorum provincialium rogatum de transitu concedendo, transitum ipsum denegasse, et hoc constat per dictas literas authenticas. Nec obstat quod dicitur, quod non constat, quorum provincialium literae transmissae fuerunt praedicto vaivodae. Nam ipsi iidem, qui dictas authenticas literas conscripserunt, sunt illi, qui communi vocabulo et consueto provinciales nuncupantur. Item non obstat quod dicitur non constare, quando, ubi et per quos dictae literae provincialium dicto vaivodae praesentatae fuerunt, nam quandocumque, ubicumque et per quoscumque fuerint praesentatae, sufficit. Ex quo constat, de quo ipse vaivoda rogatus fuit per ipsos provinciales et de responsione quam fecit. Item non obstat quod dicitur, quod ipsa universitas videntur praedica dicere eorum proprio motu, quia non rogati seu requisiti per aliquem etcetera. Nam dico ipsam universitatem requisitam fuisse de praedictis, et hoc me offero probaturum suo loco et tempore, si necesse fuerit, at t a m n dico praedicas literas, ut iacent, fidem facere de consuetudine regni etiam extra potentiam ipsius universitatis et inter personas ecclesiasticas. Item non obstat quod dicitur, quod dicti Gobolinus et Nicolaus et universitas sunt inimici capitales dicti capituli. Nam hoc non credo, nec est causa inimicitiarum inter eos, et ipsi canonici ire possunt et vadunt, quando placet eis, per districtum ipsius universitatis liberi et securi, et dica universitas eos honorat factis et verbis, et hoc patet etiam per ipsas literas, in quibus dicta universitas appellat dictos canonicos dominos canonicos ecclesiae Albensis Transsiluanae. Et quod dicitur de invasione Albensis ecclesiae et combustione hominum et quorundam canonicorum et de aliis, quae in exceptione sunt, non obstat. Nam si quid de praedictis factum est, hoc factum est per quendam nobilem nomine Johannem filium Alardi comitis de Salisforio, qui Johannes voluit ulcisci mortem dicti patris sui, quam procurasse dicitur episcopus Albensis, collectis consanguinis et amicis aliqua incendia et hominum caedes fecit, hoc faciens contra episcopum Petrum et tres canonicos, qui ipsam mortem procuraverunt. Et praeterea quidquid fuerit, hoc non obstat, nam facta fuit pax plena, et post haec dictus episcopus per dictam provinciam pluries ut sibi placebat ivit consecrando ecclesias et altaria et alia faciendo cum canonicis Albensis ecclesiae et sine eis, ut pater inter filios facere consuevit. Et ut praedicitur dicti canonici post dictam pacem ante mortem episcopi et post iverunt, steterunt et rediverunt per dietam provinciam pro libito voluntatis et hoc tempore vadunt, [S. 256] stant et redeunt ad velle eorum. Et certe salva pace procuratoris capituli indecens reputo, ut scintilla sopitae discordiae ad memoriam reducatur. Item non obstat quod dicitur, dictam universitatem esse rebellem sanctae Romanae ecclesiae ac domini Caroli regis Vngariae. Nam salva pace excipientis non rebelles, sed fideles, immo fidelissimi fuerunt, sunt et etiam intendunt, in perpetuum Romanae ecclesiae ac domini Caroli veri regis Vngariae et catholicorum successorum suorum, et domino nostro domino fratri Gentili apostolicae sedis legato in omnibus et per omnia obedire spiritualiter et temporaliter, tamquam filii obedientiae et devoti desiderant, ut tenentur, nec intendunt aliquem alium pro rege Vngariae recipere et habere, nisi praedictum dominum Carolum et suos catholicos successores. Item non obstat quod dicitur, quod dicta universitas cum sacerdotibus decanatus de Zebus anno praeterito¹⁾ de mense Februarii et cetera hostiliter invaserunt ecclesiam beati Michaelis et cetera, qui ad hoc non fuit universitas praedicta, sed ita factum se habuit, quod quidam de dicta universitate associaverunt quosdam plebanos, qui iverunt ad dominos canonicos Albenses causa appellandi ab eis ad sedem apostolicam propter quaedam gravamina. Et dum isti plebani legerent libellum appellationis coram dictis canonicis, ipsi canonici immaniter in dictos appellantes non sine magno contemptu apostolicae sedis et domini papae irruerunt, volentes eos nequiter captivare. Et tunc dicti appellantes dictorum canonicorum nequitiam et violentiam atrocem per fugae subsidium et dictorum associantium adiutorium evadere satagerunt.
Insuper ego procurator praedictus offero me, probare ea de praedictis quae mihi necessaria sunt probare, non tamen me astringo ad probandum, nisi ea quae mihi sufficiunt ad victoriam meae causae, dato mihi per vos termino competenti. Item offero me paratum iurare, quod verum credidero ad dicta partis alterius, ordinato et formato prius iudicio, ut ordinari debet.

[XXXV.] Terminus ad probandum communis.
Quibus quidem replicationibus exhibitis et receptis adhuc in eodem iudicio, quia procuratores utriusque partis asserebant, aliqua velle probare super iam propositis et dictis hinc inde terminum competentem petentes ad faciendam probationem huiusmodi et quia utrique parti super praedictis probatio incumbebat, dominus Philippus auditor praedictus statim praedictis procuratoribus utriusque partis ad probandum super praedictis, quidquid voluerit in curia vel extra curiam, triginta quinque dierum ab hodie in antea computandorum terminum peremptorium²⁾ assignavit.

[XXXVI.] Productio articulorum pro capitulo.
Die Sabathi VII^o. mensis Junii, praedictae indictionis, comparentibus dictis procuratoribus utriusque partis in iudicio coram dicto domino auditore idem magister Philippus procurator substitutus a dicto domino Sancto procuratore dicti capituli Transsiluani exhibuit in iudicio articulos et³⁾ excepit³⁾ infra scriptos, petens eos admitti et recipi et testes quos nominandos duxerit, citari, recipi et examinari diligenter super ipsis. Quos articulos dictus dominus auditor admisit salvo iure impertinentium et non admittendorum, committens et mandans Zuchae iurato nuncio curiae domini legati, [S. 257] quod statim vadat et citet omnes illos, quos dictus magister Philippus sibi duxerit nominandos, quod die Lunae proxime futuro compareant personaliter coram eo et peremptorie ad perhibendum testimonium veritati¹⁾ super articulis ipsis. Statuit quoque terminum domino Bertuldo procuratori partis adversae ad diem Lunae praedictum ad faciendum et dandum interrogatorium si voluerit, et ad videndum iuramenta testium producendorum per magistrum Philippum praedictum ad probandum articulos memoratos, quorum articulorum tenor talis est.

[XXXVII.] Articuli pro capitulo.
Coram vobis venerabili viro dominp Philippo de Sardinea canonico Arborensi, decretorum doctore auditore reverendi patris et domini domini fratris Gentilis tituli sancti Martini in Montibus presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, et in hac causa specialiter deputato, Philippus de Cingulo procurator substitutus a domino Sanctio procuratore capituli Transsiluani, procuratorio nomine ipsius capituli ad reprobationem literae comitum et universitatis Cibiniensis productae in iudicio per dominum Bertuldum procuratorem decanorum et plebanorum de capitulis Transsiluanae diocesis, cum quibus est in causa, per quam dicit dominum vaivodam licentiam denegasse eisdem decanis et plebanis ac ipsorum procuratoribus, quod tute possent per terrenum et potentiam ipsius domini vaivodae transire ad dominum legatum et eius curiam, excipiendo dicit contra dictam literam et producentem eandem, quod dicta litera veritatem non continet, sed falsum et ad hoc
Intendit probare et fidem facere Philippus procurator praedictus procuratorio nomine quo supra, quod de mense Novembris proxime praeterito post octavam beati Martini,²⁾ dum supra dictus dominus vaivoda requireretur ex parte dictorum decanorum et plebanorum et per literas dictorum comitum ac universitatis Cibiniensis pro dictis decanis et plebanis, quod placeret sibi dare eisdem decanis et plebanis ac ipsorum nunciis et procuratoribus licentiam et securitatem transeundi per terrenum ac potentiam ipsius vaivodae, ad eundem ad dominum legatum pro ipsorum negotiis expediendis et procurandis dictus dominus vaivoda licentiam praedictam petitam concessit, et quod nuncio sive nunciis praedictorum, qui literas supra dictas rogatorias ad dictum dominum vaivodam portaverant, idem dominus vaivoda suas literas de securitate concessit et securitatem cum suis literis per provinciales publice fecit proclamari.
Item quod de praedictis est et fuit publica vox et fama. Praedicta probare intendit procurator praedictus nomine quo supra non ad omnia se astringens, sed ad ea tantum, quae sibi sufficiant ad victoriam suae causae, non recedendo ab aliis probationibus et iuribus suo loco et tempore faciendis.

[XXXVIII.] Relatio citationis testium.
Die Lunae VIIII^o dicti mensis Junii Zuccha nuncius iuratus supra dictus retulit dicto domino auditori et mihi notario, se heri citasse personaliter subscriptas personas ad petitionem dicti magistri Philippi procuratoris secundum formam commissionis supra dictae videlicet [S. 258] Venerabilem in Christo patrem dominum . .¹⁾ episcopum Varadiensem, Nicolaum praepositum Orodiensem. Mauritium plebanum de Crako et Petrum custodem ecclesiae Colocensis.

[IXL.] Iuramenta testium.
Eodem die Nicolaus praepositus Oradiensis, Mauritius plebanus de Crako et Petrus custos ecclesiae Colocensis testes praedicti comparuerunt coram dicto domino auditore, praesentibus dictis procuratoribus utriusque partis et postquam per dictum Philippum procuratorio nomine quo supra producti sunt in testes ad probandum, quae in dictis articulis continentur, iuraverunt ad sancta dei evangelia dicere veritatem super his, de quibus interrogati fuerint, super articulis memoratis, remotis odio, amore et cetera praemissis protestationibus dicti domini Bertoldi tam contra testes quam etiam contra dicta ipsorum.

[XL.] Substitute pro clericis.
Item eodem die adhuc comparentibus in iudicio dictis procuratoribus coram dicto domino auditore dictus dominus Bertoldus eorum nomine, quorum procurator est, substituit Vagnolum de Meuania praesentem et recipientem in dicta causa et in omnibus aliis motis et movendis, ad omnia quae ipse habet in mandatis, transferens in eum totaliter vices suas et protestans, quod per comparitiones, quas ipse faciet, non intendit dictum substitutum revocare a suae procurationis officio, nisi expresse et nominatim revocaret eundem.
Qui Vagnolus substitutus praedictus statim assignavit et dedit dicto domino auditori interrogatorium, secundum quod examinentur testes super articulis supra dictis.
Nicolaus praepositus Orodiensis testis interrogatus super primo articulo, qui incipit Intendit probare et cetera,²⁾ sibi lecto et exposito diligenter, dixit se hoc tantum inde scire, quod dum ipse testis hoc anno post octavas sancti Martini³⁾ recederet de curia domini legati et iret ad partes Transsiluanas, ac vellet de mandato domini legati et domini archiepiscopi Strigoniensis procurare habere⁴⁾ procuratores dicti domini legati in illis partibus requisivit et rogavit dominum vaivodam ex parte praedictorum dominorum, ut daret securitatem ipsi testi et omnibus clericis de partibus illis procurandi dicta negotia domini legati et libere eundi et redeundi per districtum et fortiam suam. Qui dominus vaivoda respondit tunc ipsi testi dicens, se concessisse securitatem liberam ad petitionem universitatis de Cibinio et de provincia illa omnibus indifferenter, qui vellent ad curiam dicti domini legati accedere. Et nihilominus dictus dominus vaivoda tunc concessit licentiam huiusmodi per literas suas apertas, quas ipse testis vidit, legit⁵⁾ et portavit eas⁴⁾ ad universos de partibus praedictis, qui vellent ad curiam praedictam venire. Interrogatus in qua civitate, terra vel loco hoc fuit, dixit quod in Deua. Interrogatus in qua domo, dixit quod in domo dicti domini [S. 259] vaivodae.¹⁾ Interrogatus quibus praesentibus, dixit quod lectore ecclesiae suae et multis aliis, de quibus non recordatur. Interrogatus qui fuerunt nuncii dictae universitatis, dixit quod nescit de dictis nunciis qui fuerunt, sed tantum scit²⁾ de dictis literis, quas ipse testis habuit et de³⁾ dicto verbo domini vaivodae.⁴⁾ Interrogatus quo mense, dixit se non recordari, sed fuit post quindenam sanecti Martini.⁵⁾ Item dixit⁶⁾ quod audivit dici in Cibinio quod proclamatum fuerat ibi pro parte dicti domini vaivodae, quod omnes possent libere ad curiam domini legati venire. Et ipse etiam testis similiter hoc fecit publicari⁷⁾ ibidem in praesentia sacerdotum, plebanorum et clericorum omnium qui fuerunt in partibus illis, legendo ipsis dictas literas, quas a dicto domino vaivoda receperat, ut est dictum. Ex cuius securitatis causa decanus de Cibinio et . . nuncius decani de Brasso venerunt cum ipso teste, nomine eorum et aliorum omnium sacerdotum de Cibinio et de Brasso ad dominum archiepiscopum Strigoniensem, et si alii voluissent venire bene et libere potuissent, quoniam qui cum eo iverunt, fuerunt liberi et securi. Item interrogatus super articulo, qui incipit Item quod de praedictis et cetera dixit vera esse, quae in ipso articulo continentur. Interrogatus quomodo scit, dixit quod scit per hoc, quia ipse testis²⁾ publice in Cibinio et Brasso fecit dictas literas nunciari. Interrogatus a quanto tempore fuit dicta publica vox et fama, dixit quod a praedicto tempore post quindenam sancti Martini⁵⁾ citra. Interrogatus quot homines faciunt publicam vocem et famam, dixit quod tota congregatio hominum vel maior pars. Interrogatus quam partem vellet obtinere, dixit tantum unam, quantum aliam. Interrogatus si hoc testimonium tulit odio, amore, pretio et cetera, dixit quod non.
Venerabilis in Christo pater dominus Emericus episcopus Varadiensis remisso sibi sacramento de voluntate procuratorum utriusque partis testis²⁾ interrogatus super primo articulo qui incipit Intendit probare et cetera, dixit vera esse, quae in ipso articulo continentur. Interrogatus in causa scientiae dixit, quod hoc anno post festum sancti Martini⁸⁾ vidit ipse testis quasdam literas concessas per dominum vaivodam decanis et praepositis ac plebanis de partibus Transsiluanis, ut libere et tute possent ire et redire per territorium suum, quas literas ostendit ipsi domino episcopo Nicolaus praepositus Orodiensis, tunc transiens per ipsum dominum episcopum profecturus ad Transsiluanas partes praedictas. Interrogatus quo sigillo erant sigillatae dictae literae et si erant clausae vel non, et si erant a tergo sigillatae vel aliter, dixit quod sigillatae erant sigillo consueto dicti domini vaivodae a tergo et erant patentes. Interrogatus de loco, dixit quod in quodam praedio ecclesiae suae, quod vocatur Benenes. Item dixit, quod post [S. 260] octo dies vel circa venit ad ipsum dominum episcopum quidam, qui asserebat se nuncium dicti domini vaivodae et velle proclamare publice in Varadino pro parte dicti domini vaivodae, quod omnes possent libere et tute ire et mercari per terram et districtum suum, petens ab ipso domino episcopo licentiam proclamationem huiusmodi faciendi, quam licentiam episcopus ipse concessit. Item dixit, quod circa initium quadragesimae, dum ipse dominus episcopus iret personaliter ad dictum dominum vaivodam pro certis negotiis ei commissis per dominum legatum et loqueretur cum eo ac diceret sibi, quare non mittebat pecuniam debitam domino legato, dictus dominus vaivoda inter alia sibi respondit et dixit, quod pecunia parata erat et intendebat mittere eam cito et addidit, quod ad petitionera decanorum, praepositorum et plebanorum de partibus Transsiluanis ipse concesserat illis¹⁾ securitatem, quod tute et libere possent pro ipsorum negotiis ad dictum dominum legatum venire et si esset necesse, ipse intendebat facere ipsos associari et conduci per familiam suam, ut securius pervenirent ad dominum legatum praedictum usque ad fines territorii sui, et aliter nescit, quae in ipso articulo continentur.
Item interrogatus super alio articulo de publica voce et fama, dixit vera esse, quae in ipso articulo continentur. Interrogatus quomodo scit, dixit quod communiter audivit dici. Interrogatus ubi est dicta publica vox et fama, dixit quod in Varadino. Interrogatus a quanto tempore citra, dixit quod a tempore supra dictae proclamationis. Interrogatus quid est publica vox et fama, dixit quod id, quod est omnibus notum et notorium. Interrogatus quot homines faciunt publicam famam, dixit quod nescit. Interrogatus quam partem vellet obtinere, dixit quod quamlibet tantum, quia quaelibet pars sunt amici sui. Item interrogatus, si praedicta dixit odio, amore vel prece vel instructus, dixit quod non.
Mauritius plebanus de Crako testis interrogatus super primo articulo, qui incipit Intendit probare et cetera, lecto sibi toto ipso articulo, dixit vera esse, quae in ipso articulo continentur. Interrogatus in causa scientiae, dixit quia vidit et audivit et fuit praesens, quando dictus dominus vaivoda licentiam concessit, quae in dicto articulo continetur. Interrogatus in qua civitate vel castro, dixit quod in Deua. Interrogatus in qua domo, dixit quod in propria domo dicti domini vaivodae. Interrogatus quibus praesentibus, dixit quod Paulus filius Ladislai castellanus castri Deuae, comes Andreas filius Johanka, Bas filius Balosae, Johannes de Lomb, Johannes Rufus cognatus Pauli supra dicti et quam plures alii fuerunt²⁾ praesentes. Interrogatus qui fuerunt illi, quibus dominus vaivoda dictam securitatem concessit, dixit quod fuerunt duo sacerdotes asserentes se fore nuncios dictorum decanorum et plebanorum ac universitatis de Cibinio, quos ipse testis vidit praesentare literas dicto domino vaivodae pro parte universitatis de Cibinio, sed illorum nomina nescit, dixit tantum se vidisse et legi audivisse dictas literas universitatis de Cibinio rogantis dictum dominum vaivodam, ut praedictam securitatem concederet decanis et plebanis praedictis. Interrogatus [S. 261]
quis legit dictas literas, dixit quod Stephanus notarius domini vaivodae. Interrogatus quo mense hoc fuit, dixit quod de mense Novembris proxime elapso. Interrogatus quis fuit tenor literaram domini vaivodae super dicta securitate concessarum, dixit se nescire, quia non legit. Interrogatus in qua terra vel domo literas praedictas concessit, dixit ut supra. Dixit tantum, quod literas praedictas de securitate ipse testis non vidit,¹⁾ dictus dominus vaivoda mandavit suas literas fieri de securitate praedicta ipso teste audiente. Interrogatus in quo loco vel locis dictus dominus vaivoda fecit fieri proclamationem in dicto articulo contentam, dixit quod ipse testis audivit proclamationem huiusmodi in Alba Transsiluana. Interrogatus per quem, dixit quod non cognovit cum nomine. Interrogatus in qua forma, dixit quod in tali videlicet: Quicumque volunt ire ad dominum legatum, vadant liberi et securi per totum territorium pertinens ad dictum dominum vaivodam. Interrogatus quomodo scit, quod dicta proclaniatio facta fuerit de mandato ipsius domini vaivodae, dixit quia ipsa proclamatio dictabat fieri se de mandato suo. Interrogatus quo anno et quo mense facta fuit dicta proclaniatio, dixit quod anno proxime elapso et ut credit de mense,²⁾ quo octava est sancti Martini. Item interrogatus super ultimo articulo de publica fama, dixit vera esse, quae in ipso articulo continentur. Interrogatus quomodo scit, dixit quod scit per ea, quae supra testificatus est. Interrogatus a quanto tempore fuit inde publica fama, dixit quod nescit aliter, nisi ut dixit. Interrogatus quid est publica vox et fama, dixit quod nescit aliud, nisi ut supra dixit. Interrogatus quam partem vellet obtinere, dixit quod nec unam nec aliam. Interrogatus si praedicta dixit³⁾ odio, amore, prece vel pretio vel instructus ab aliquo, dixit quod non, sed dixit puram veritatem.
Petrus custos ecclesiae Colocensis testis interrogatus super primo articulo, qui incipit Intendit probare et cetera, lecto sibi ipso articulo diligenter, dixit se audivisse dici a quodam nomine Paulo vicario ipsius testis in archidiaconatu de Keue, referente sibi se vidisse⁴⁾ nuncios dictorum decanorum et praepositorum coram domino vaivoda pro dicta licentia impetranda et audivisse dictum dominum vaivodam praedictam licentiam concessisse et aliud inde nescit. Item interrogatus super IoI. et ultimo articulo de publica fama, dixit vera esse quae in ipso articulo continentur. Interrogatus in causa scientiae, dixit quod ipse testis habuit literas a dicto domino vaivoda⁵⁾ hortatorias et rogatorias, quod deberet assistere pro eo coram domino rege et domino legato contra omnes, qui vellent aliquid obiicere contra eum, et in ipsis literis mentio erat, quod ipse concesserat licentiam et securitatem dictis decanis et plebanis et omnibus venire volentibus ad dominum memoratum,⁶⁾ aliud vel⁷⁾ aliter nescit. [S. 262]

[XLI.] Pro capitulo.
Die Jovis XI^o. dicti mensis Junii comparentibus in indicio coram dicto domino auditore praedictis procuratoribus substitutis utriusque partis, quia dictus magister Philippus petebat novum terminum sibi dari ad probandum exceptiones et articulos suos praedictos asserens, se petivisse dictum terminum hora qua exceptiones seu articulos ipsos produxit, licet non reperiatur in scriptis dictus dominus auditor ad probandum exceptiones et articulos ipsos per totum cras dicto magistro Philippo praesenti et petenti terminum peremptorium assignavit.

[XLII.] Pro capitulo
Et statim dictus magister Philippus nomine quo supra produxit in eodem iudicio ad probationem dictarum exceptionum et articulorum attestationes testium receptorum super ipsis, et quidquid actum est et secutum a die et hora qua huiusmodi articulos et exceptiones produxit, dicto Vagnolo protestante ex adverso, omnes exceptiones¹⁾ suae partis salvas esse, tam contra dictos testes, quam dicta ipsorum et totum praedictum processum.
Die Veneris XIII^o. mensis Junii, praedictae indictionis magister Philippus procurator praedictus constitutus coram dicto domino auditore, praesente dicto Vagnolo procuratore alterius partis, produxit infra scriptos testes praesentes in curia ad probandum exceptiones et articulos suos praedictos, petens ipsos testes recipi et examinari diligenter super exceptionibus et articulis memoratis, quorum testium nomina haec sunt.
Venerabilis in Christo pater dominus Emericus episcopus Varadiensis, Nicolaus praepositus Orodiensis, Mauritius plebanus de Crako et Petrus custos ecclesiae Colocensis.

[XLIII.] Pro capitulo
Qui omnes testes excepto dicto domino . . episcopo Varadiensi cui de voluntate procuratoris utriusque partis iuramentum remissum est ratione dignitatis personae, iuraverunt ad sancta dei evangelia, super dictis exceptionibus seu articulis dicere veritatem, remotis odio, amore, prece, precibus et timore, praesente dicto Vagnolo et protestante omnes suas exceptiones, nomine quo supra sibi salvas fore contra testes ipsos et eorum dicta et contra totum processum praedictum, qui testes deinde interrogati seorsum²⁾ eorum dicta deposuerunt, sicut inferius continentur.
Venerabilis in Christo pater dominus Emericus episcopus Varadiensis testis interrogatus diligenter super dictis exceptionibus et articulis dixit idem in omnibus et per omnia, ac de verbo ad verbum, nihil addito veo mutato. prout alias testificatus est super ipsis, ut superius continetur.
Nicolaus praepositus Orodiensis testis interrogatus diligenter super dictis exceptionibus et articulis dixit idem in omnibus et per omnia, ac de verbo ad verbum nihil addito vel mutato, prout alias testificatus est super ipsis, ut superius continetur.
Mauritius plebanus de Crako testis interrogatus diligenter super dictis exceptionibus et articulis dixit idem in omnibus et per omnia, ac de verbo ad verbum nihil addito vel mutato, prout alias testificatus est super ipsis, ut superius continetur. [S. 263]
Petrus custos Colocensis testis interrogatus diligenter super dictis exceptionibus et articulis dixit idem in omnibus et per omnia ac de verbo ad verbum nihil addito vel mutato, prout alias testificatus est super ipsis, ut superius continetur.

[XLIV.] Citatio utriusque
Die Sabati XIIII^o dicti mensis Junii Zuccha serviens et nuncius iuratus dictae curiae retulit dicto domino auditori et mihi notario Angelo, se citasse heri de mandato dicti domini auditoris ambos praedictos procuratores substitutos utriusque partis in nunc modum, videlicet ad petitionem dicti Vagnoli dictum magistrum Philippum, ut hodie ante tertiam veniret in iudicio coram ipso domino auditore ad respondendum quibusdam positionibus producendis per ipsum Vagnolum in causa praedicta. et dictum Vagnolum ad petitionem dicti magistri Philippi, quod in eodem termino veniret ad videndum aperturam et publicationem testium praedictorum, alioquin procedetur in praedictis iustitia mediante.

[XLV.] Pro plebanis
Eodem die ante tertiam comparentibus in iudicio coram dicto domino Philippo praedictis procuratoribus substitutis utriusque partis dictus Vagnolus nomine partis suae exhibuit in scriptis positiones et articulos infra scriptos, petens dictum, magistrum Philippum cogi iuramento praestito ad respondendum eisdem, iurans dictus Vagnolus in anima sua corporaliter tacto libro se credere vera esse, quae in ipsis positionibus continentur.

[XLVI.] Pro eisdem
Ad quas quidem positiones dictus magister Philippus de mandato dicti domini auditoris respondit. prout in fine ipsarum cuiuslibet continetur, praestito per eum prius ad sancta dei evangelia iuramento in anima sua, super ipsis positionibus veritatem respondere quam credit, quarum positionum et articulorum tenor talis est.

[XLVII.] Pro eisdem
Coram vobis reverendo viro domino Philippo auditore et cetera ponit Vagnolus de Meuanea procurator substitutus a dominó Bertoldo procuratore septem capitulorum Transsiluanae diocesis et quorundam plebanorum de dictis capitulis existentium in quaestione cum capitulo Albensis ecclesiae infra scripta videlicet
Imprimis quod generalis consuetudo est in regno Vngariae, quod literae praelatorum eorum sigillis sigillatae fidem faciunt in iudiciis tam ecclesiasticis quam saecularibus.
-- Credit de veris literis, nisi reprobentur propter aliquem defectum apparentem in eis, propter quem debeant reprobari.
Item quod generalis consuetudo est in dicto regno, quod literae baronum eorum sigillis sigillatae fidem faciunt tam in ecclesiasticis quam saecularibus iudiciis.
-- Credit quod in saecularibus, sed quod in ecclesiasticis fidem faciant non credit.
Item quod generalis consuetudo est in dicto regno, quod literae comitum fidem faciunt in iudiciis tam ecclesiasticis quam saecularibus.
-- Credit ut supra in proxima.
Item quod literae comitatuum¹⁾ de consuetudine regni praedicti eorum sigillis sigillatae fidem faciunt in iudieiis tam ecclesiasticis quam saecularibus. [S. 264]
-- Credit ut supra in secunda petitione.

[XLVIII.] Pro decanis.
Item quod de praedicta consuetudine literae quorumlibet praesidentium in iurisdictione in dictis iudiciis fidem faciunt.
-- Credit quod literae saecularium in saecularibus et literae ecclesiasticorum in ecclesiasticis fidem faciant.
Item quod dicta consuetudo est quiete servata in regno praefato tanto tempore, cuius non est memoria, et adhuc servatur.
-- Credit de literis ecclesiasticorum in ecclesiasticis et de literis saecularium in saecularibus.
Item quod inter capitulum Albensis ecclesiae et universitatem Cibiniensem non sunt inimicitiae.
-- Ad hanc non est coactus respondere, quia est negativa.
Item quod canonici dicti capituli possunt ire et redire secure per territorium dictae universitatis sine metu ipsius universitatis.
-- Ad hanc dictum est, non debere respondere, quia dicitur posuisse contrarium.
Item quod esto sine praeiudicio, quod inter praedictum capitulum et dictam universitatem aliqua fuerit olim scintilla discordiae, illa a duobus annis citra non fuit nec modo est inter ea.
-- Dependet.

[IL.] Pro capitulo.
Item eodem die et in eodem iudicio ad petitionis instantiam dicti magistri Philippi dictus dominus auditor pronunciavit supra dictorum testium dicta fore aperta et publicata et pro apertis et publicatis haberi dicto Vagnolo protestante, quod sibi et parti cuius procurator est ipsa apertura et publicatio non praeiudicet, quin possit articulare¹⁾ et probare in dicta causa de iure suo dilatione pendente, quam habet, et omnes alias exceptiones sibi dicto nomine salvas fore, etiam contra testes praedictos et dicta ipsorum.

[L.] Pro decanis.
Quibus quidem procuratoribus utriusque partis dictus dominus auditor statim assignavit terminum ad diem Jouis proxime futurum ad recipiendum copiam attestationum ipsarum, et dicto Vagnolo ad dicendum contra, quidquid voluerit et utrisque ad procedendum in dicta causa, ut postulat ordo iuris.

[LI.] Pro eisdem.
Die Martis XVII^o. dicti mensis Vagnolus procurator praedictus eorum nomine quorum procurator est exhibuit et dedit infra scriptos articulos in causa praedicta praesente dicto magistro Philippo procuratore alterius partis, petens ipsos recipi et admitti etiam et mandari citari testes, per quos ipsos probare intendit, ut postulat ordo iuris. Quos articulos dictus dominus auditor admisit salvo iure impertinentium et non admittendorum. committens et mandans Zucchae nuncio iurato dictae curiae coram eo praesenti. ut citet et requirat illos testes, quos dictus Vagnolus ei duxerit nominandos, quod cras veniant personaliter coram curia ad perhibendum testimonium veritati super articulis ipsis, citet nihilominus dictum magistrum Philippum, ut veniat ad videndum ipsorum testium iuramenta, quorum articulorum tenor talis est. [S. 265]

[LII.] Pro eisdem
Coram vobis reverendo viro domino Philippo de Sardinea decretorum doctore auditore venerabilis patris domini fratris Gentilis apostolicae sedis legati intendit probare et fidem facere Vagnolus de Meuanea, procurator substitutus a reverendo viro domino Bertoldo decano de Zebus, procuratore septem capitulorum de partibus Transsiluanis¹⁾ et quorundam plebanorum de dictis capitulis existentium in lite cum capitulo Transsiluanae ecclesiae, ad probationem iuris sui contra dictum capitulum et contra magistrum Philippum de Cingulo procuratorem substitutum a domino Sancto procuratore dicti capituli infra scripta videlicet
I Imprimis quod a quinquaginta annis citra et supra de consuetudine obtentum est et servatum pacifice et quiete in regno Vngariae, quod literae baronum sigillatae sigillis ipsorum fidem faciunt in iudicio ecclesiastico.
II Item quod idem et eodem modo obtentum est de literis aliorum nobilium laicorum.
III Item quod idem et eodem modo obtentum est et servatum de literis comitum et universitatum saecularium.
IIII Item quod idem et eodem modo obtentum est de literis praedictorum confectis in ea forma, in qua sunt literae comitum et universitatis Cibiniensis productae in iudicio coram vobis, quas officio vestro peto testibus legi vel per vos vel alium.
V Item quod pluries et pluries per iudices ecclesiasticos iudicatum est secundum dictam consuetudinem allegatam coram eis.
VI Item quod idem et eodem modo obtentum est et servatum de literis praelatorum confectis in ea forma, in qua sunt literae quorundam religiosorum et saecularium praelatorum, coram vobis per dictum decanum procuratorem productae, quas similiter peto officio vestro exhiberi et legi testibus per vos vel alium.
VII Item quod inter praedictum capitulum Transsiluanum et universitatem praedictam Cibiniensem a duobus annis citra fuit pax et ad praesens est.
VIII Item quod a dicto tempore citra canonici dicti capituli potuerunt quando voluerunt secure et libere quantum est ex parte dictae universitatis ire, stare et redire ad partes et loca, in quibus dicta universitas iurisdictionem et districtum habet.
VIIII Item quod homines laici dictae universitatis a dicto tempore citra et modo praedicto potuerunt quando voluerunt ire, stare et redire in territorium et districtum dicti²⁾ capituli secure, quantum est ex parte dicti capituli.
X Item quod pluries et pluries aliqui de dicto capitulo a dicto tempore citra et modo praedicto iverunt publice in territorium et districtum dictae universitatis et e converso aliqui de dicta universitate in fortia et districtum³⁾ capituli.
XI Item quod de praedictis est publica vox et fama in partibus Transsiluanis. [S. 266]
Praedicta intendit probare dictus Vagnolus procurator non astringens se ad probandum. nisi ea quorum probatio sibi necessaria est et quae sufficiant ad victoriam suae causae.¹⁾
Si testes produeti per Vagnolum procuratorem substitutum a domino Bertuldo et cetera super primo articulo dixerint aliquid, vel vera esse, dictum ipsius testis²⁾ seriatim scribatur super quolibet et quaeratur, quid est illud, quod verum est in eo, quod dicit et testificatur, et per quos obtentum et servatum est, et quorum baronum. Item ubi dicit, in iudicio ecclesiastico, quaeratur, in quorum iudicio et inter quas personas, ecclesiasticas vel saeculares, et de quibus quaestionibus, et si dixerit de visu, quaeratur de loco, anno, mense, die et quibus praesentibus. Item quaeratur ultimo idem testis, quot annorum est, et de quot annis potest ad plus recordari.
Super secundo articulo, ut supra. distincte³⁾ interrogentur, et interrogentur, de quibus nobilibus vidit observari, et de tempore et ubi et inter quos.
Super tertio de comitibus, ut primo, diligenter ac distincte³⁾ interrogentur, et quorum comitum et cuius civitatis. et inter quos, et in cuius iudicio, et inter quas personas, ecclesiasticas vel saeculares, et de quibus rebus.
Super IIII^zo. articulo, qui dicit Item quod idem et eodem modo obtentum est de literis praedictorum, confectis in ea forma et cetera quaerantur, ut supra, et quae est et fuit forma illarum literarum, et si credit idem testis, quod dictae literae fiant aliquando per aliquos comites et specialiter per illos de Cibinio contra capitulum Transsiluanum occulte, et quod aliter dicant in literis, quam verum pro amicis ipsorum, et si credit vel⁴⁾ scit,⁴⁾ quod dicti comites et universitas de Cibinio foveant decanos [et] plebanos de septem decanatibus, et de hoc specialiter in quolibet capitulo, tangente de dictis comitibus et universitate, interrogentur, et interrogentur etiam, quis tenet sigillum dictae universitatis Cibiniensis, et si ille, qui ipsum sigillum tenet, posset et consuevit aliquas literas sigillare sine scientia communitatis et universitatis. Item si ipsae literae quia comites dicunt dominum vaivodam denegasse licentiam, et praesentes non erant, faciunt fidem.⁵⁾
Super V. articulo, ubi dicit, quod per iudices ecclesiasticos interrogentur distincte, ut supra, et interrogentur per quos iudices et super quorum baronum vel nobilium, comitum aut universitatis literis iudicaverunt, et de quibus rebus et inter quas personas, ecclesiasticas vel saeculares, de anno, die et mense ac praesentibus.
Super VI. articulo, quia ibi dicit de literis praelatorum, interrogentur ut supra distiucte, ac interrogentur, ubi et inter quos, et in quibus iudiciis observatum est, et quorum praelatorum, et cuiusmodi praelationem habebant, si erant episcopi, abbates et cetera et si in eisdem literis, quorum [S. 267] consuetudinem iudicari et observari dixerint, erat data literarum¹⁾ vel non, de anno, mense, die et cetera.
Super VII. articulo de pace, quaerantur, quomodo sciunt, quod a duobus annis²⁾ citra fuerit pax, et nunc sit etcetera et quis illam pacem fecit, et si prius erant dicti Cibinienses inimici praedicti capituli, et interrogentur, si credit, quod inter se odiant, scilicet Cibinienses contra dictum capitulum et e contra, licet nunc in personis non offendat eos, et si credunt, quod dicti Cibinienses propter odium, quod in corde habent contra dictum capitulum, foveant³⁾ adversarios dicti capituli cum literis et nunciis, et si ipsi Cibinienses libenter occulte damnificarent dictum capitulum, si possent, et etiam⁴⁾ in publico, si non timerent.
Super VIII. articulo, ut supra, interrogentur, et interrogentur, quomodo sciunt, et quos canonicos vidit ire ad illas partes, et si sciunt vel audierunt, quod fuerit in partibus illis in potentia dictorum Cibiniensium aliquis ex canonicis Transsiluanis verberatus et laesus cum eius familia, de anno, mense et die. Super VIIII. ut supra, interrogentur, prout ex adverso dicunt, et si per pacem vel treugam⁵⁾ ad alium vadunt.
Super aliis, ut supra, interrogentur, secundum quod cadit et oportet interrogari, et secundura ea, quae dicunt. Et super quolibet interrogentur, si credit dictam universitatem Cibiniensem et homines ipsius, licet forsan treugae sint, quod faveant in hiis, quae possunt, dictos decanos et plebanos contra dictum capitulum et in odium dicti capituli, cum literis vel⁶⁾ aliis.
Insuper quaerantur dicti testes, si ipsi sunt literati vel laici sine literatura⁷⁾ et si fuerunt rogati, informati, moniti et cetera et si odiunt dictum capitulum et eius canonicos, et quot annorum est ipse testis, et unde est natione, et si de alia quam de regno Vngariae fuerit, quaeratur, quanto tempore habitavit in isto regno, et in quo loco continue habitavit, et aliis modis, prout examinantis discretioni melius noverit.
Item interrogentur, si ab uno anno citra Saxones et decani ac presbyteri et plebani de septem decanatibus et alii mercatores et boni viri potuerunt, si voluerunt,⁸⁾ secure per terram et potentiam domini vaivodae transire et ad curiam domini legati venire vel non.⁹⁾

[LIII.] Citatio testium pro decanis
Die Mercurii XVoIII. dicti mensis Zuccha nuncius iuratus praedictus retulit se citasse dicto modo, quo sibi commissum est, infra scriptos testes videlicet Magistrum Johannem canonicum Albensem regalem, [S. 268] Fratrem Jacobum de ordine Heremitarum, Petrum mercatorem, Mathiam canonicum Albensem, Cyrzs mercatorem, Herricum mercatorem et Jachnum, habitatores Budenses.

[LIV.] Iuramenta testium pro decanis
Eodem die Mercurii in vesperis omnes praedicti testes comparuerunt coram dicto domino auditore et postquam per dictum Vagnolum nomine quo supra producti sunt in iudicio ad probandum, quae in dictis articulis coutinentur, petentem eos recipi et diligenter examinari super ipsis, iuraverunt ad sancta dei evangelia super ipsis dicere veritatem, remotis odio, amore, prece, pretio et cetera praesente dicto magistro Philippo et protestante nomine quo supra, omnes suas exceptiones sibi salvas fore, tam contra ipsos testes et eorum dicta. quam contra totum processum praedictum.
Cui magistro Philippo dictus dominus auditor assignavit terminum usque ad cras in vesperis, ad recipiendum copiam dictorum articulorum si voluerit, et ad faciendum interrogatorium, secundum quod interrogari debeant testes super articulis memoratis.

[LV.] Pro utraque parte.
Die Jovis XVIIII. mensis Junii, praedictae indictionis comparentibus dictis procuratoribus utriusque partis in iudicio coram dicto domino auditore pro parte dicti Vagnoli nomme quo supra, dictum est, exceptionem propositam per dictum magistrum Philippum super qua testes recepti sunt et examinati, ut superius continetur, non esse probatam, et ex adverso contrarium scilicet ipsam exceptionem sufficienter esse probatam. Et sic petebat dictus magister Philippus pronunciari ipsam exceptionem legitime fore probatam et procedi deinde super negotio, ut postulat ordo iuris. Quibus et aliis super ipsis dictis hinc inde dictus dominus auditor assignavit terminum utrisque praedictis procuratoribus ad comparendum cum advocatis ipsorum et disputandum et allegandum super ipsis probationibus et alias ad procedendum, ut de iure fuerit ad diem Sabati proxime futurum post Nonas.
Die Sabati XXI^o. mensis Junii, praedictae indictionis Zuccha serviens et nuncius iuratus dictae curiae retulit, se citasse heri de mandato dicti domini auditoris ad petitionem dicti Vagnoli procuratoris dictum magistrum Philippum procuratorem alterius partis, quod hodie post missam et ante tertiam compareret coram dicto domino auditore ad videndum iuramenta testium producendorum per dictum Vagnolum in causa praedicta, alioquin reciperentur in absentia sua.
Eodem die post missam et ante tertiam in sala dictae curiae Vagnolus procurator praedictus produxit coram dicto domino auditore infra scriptos testes coram eo praesentes petens ex officio suo ipsos testes cogi ad iurandum et testimonium perhibendum super articulis supra dictis, quorum nomina sunt haec.

[LVI.] Testes pro decanis.
Frater Benedictus de Insula et Frater Stephanus, de ordine Praedicatorum. Johannes canonicus Albensis Transsiluanus, Petrus custos Colocensis, [S. 269] Johannes praepositus Colocensis et Johannes cantor Budensis.
Qui omnes testes iussi a dicto domino auditore iuraverunt ad sancta dei evangelia corporaliter tacta super dictis articulis dicere veritatem remotis odio, amore, prece, pretio et timore.
Item eodem die ante tertiam in camera dicti domini auditoris Vagnolus procurator praedictus produxit coram dicto domino auditore infra scriptos testes coram eo praesentes, petens eos ut supra, quorum nomina sunt haec.

[LVII.] Alii testes pro decanis.
Gallus praepositus Chasmensis et Stephanus praepositus Vesprimiensis.
Qui duo testes iussi similiter a dicto domino auditore iuraverunt, ut alii proxime nominati, praesente magistro Philippo procuratore partis adversae et protestante ac dicente, praedictos testes admitti et recipi non debere, et esto, quod admittantur et recipiantur, quod sibi nomine partis suae non praeiudicet, cum ex adverso sufficienter probaverit talia, quae impediunt illa, quae probare nititur Vagnolus praedictns, protestante etiam omnes suas exceptiones sibi salvas fore tam contra ipsos testes, quam contra dicta eorum, et statim produxit interrogatorium, secundum quod interrogentur dicti testes, si recepturi sint, super articulis memoratis, dicto Vagnolo in omnibus et per omnia in contrarium protestante, ac petente ad receptionem et examinationem dictorum testium iustitia mediante procedi.
Item eodem die et in eodem iudicio dictus magister Philippus produxit tres literas patentes sigillatas sigillis a tergo ad corroborationem attestationum testium produetorum et receptorum super exceptione sua praedicta. Quarum literarum tenor talis est.

[LVIII.] Literae praelatorum pro capitulo.
Nos Emericus miseratione divina episcopus Varadiensis tenore praesentium quibus expedit significamus universis, quod cum dominus Ladislaus vaivoda Transsiluanus et comes de Zonuk per communitatem de Cibinio mediantibus literis fuisset admonitus et rogatus, ut sacerdotibus de decanatu de Sebes et de aliis decanatibus Transsiluanae diocesis ad exeundum ad dominum legatum per suum territorium viam daret liberam et securam, idem dominus vaivoda petitionem ipsorum admisit et concessit. Insuper mediantibus suis literis per suam tenutam et alias a quindena sancti Martini confessoris¹⁾ semper fecit publice proclamari, ut quilibet mercatores seu homines cuiuslibet conditionis per suam tenutam libere transeant et secure, quolibet timoris articulo postposito ac relegato, et hoc in animas nostras dicimus protestando. Datum Budae, sexta feria proxima ante festum sancti Johannis baptistae.²⁾
Item.
Nos Benedictus divina miseratione episcopus Chenadiensis significamus universis quibus expedit praesentes literas inspecturis, quod nos, qui confinia cum Transsiluanis partibus habemus, nec ex fama publica, nec ex personis particularibus intelleximus umquam aliud, quam quod omnis homo sive clericus sive laicus transeundi per omnem terram domini Ladislai [S. 270] vaivodae salvis rebus et personis haberet liberam facultatem. Datum Budae, feria sexta ante festum Johannis baptistae.¹⁾
Item.
Nos Martinus praepositus sancti Stephani protomartyris de promontorio Varadiensi tenore praesentium quibus expedit significamus universis, quod cum dominus Ladislaus vaivoda Transsiluanus et comes de Zonuk de decanatu de Sebes et de aliis decanatibus Transsiluanae diocesis ad exeundum ad dominum legatum per suum territorium viam daret liberam et securam, idem dominus vaivoda petitionem ipsorum admisit et concessit, insuper mediantibus suis literis per suam tenutam et alias a quindena sancti Martini confessoris²⁾ semper fecit publice proclamari, ut quilibet mercatores seu homines cuiuslibet conditionis per suam tenutam libere transeant et secure, quolibet timoris articulo postposito ac relegato et hoc in animas nostras dicimus protestando. Datum Budae, sexta feria proxima ante festum sancti Johannis baptistae.¹⁾

[LIX.] Pro decanis
Quibus exhibitis et productis statim dictus dominus auditor assignavit terminum dicto Vagnolo ad recipiendum copiam de eisdem et ad dicendum quidquid voluerit contra ipsas ad diem Lunae proxime futurum.
Die Mercurii XXV^o. Junii comparentibus dictis procuratoribus utriusque partis in iudicio coram dicto domino auditore dictus magister Philippus eo nomine quo supra renunciavit omnibus aliis probationibus et productionibus faciendis et quae in posterum possent fieri super praedicta exceptione proposita per ipsum, super qua testes examinati sunt supra dicti, petens super probationibus factis interloqui, ut postulat ordo iuris. Salvis³⁾ sibi nomine quo supra omnibus suis exceptionibus et iuribus ac etiam terminis statutis in causa pro utraque parte hinc inde in suo robore nihilominus duraturis.

[LX.] Pro decanis
Item eodem die et in eodem iudicio Vagnolus procurator praedictus produxit et exhibuit contra literas proxime annotatas, productas per dictum magistrum Philippum, exceptiones infra scriptas, quarum tenor talis est.

[LXI.] Exceptiones
Coram vobis reverendo viro domino Philippo et cetera excipiendo propono ego Vagnolus procurator substitutus a domino Bertoldo procuratore septem capitulorum Transsiluanae diocesis et aliorum in sua procuratione contentorum contra literas productas per magistrum Philippum procuratorem substitutum a domino Sancto procuratore capituli Transsiluani ad reprobationem literarum communitatis de Cibinio.
Imprimis quod litera domini episcopi Cenadiensis non derogat fidei literarum dictae communitatis eo, quod in litera dicti domini episcopi non continetur, nisi quod non intellexit per famam vel alium modum, nisi quod quilibet potest venire secure per districtum dicti vaivodae. Unde non sequitur, quod licet non intellexerit, id quod in dictis literis communitatis continetur, ergo non est, et praeterea si quid in litera dicti domini episcopi assertione continetur, illud est de auditu et non de scientia, quod nihil facit ad rem. [S. 271]
Item quod in litera domini episcopi Varadiensis non est derogatoria fidei dictarum literarum communitatis et sibi fides adhibenda non est quia salva pace sua contrarium eius quod in dicta litera continetur testificatus est personaliter, ut patet in actis curiae vestrae, et praeterea nihil continetur ibi de causa scientiae super eo, quod in dicta litera continetur.
Item quod litera praepositi sancti Stephani Varadiensis non derogat fidei dictarum literarum communitatis, tum quia non continetur ibi de causa scientiae, tum quia expressum mandatum ibi continetur, cum ibi dicatur dictum dominum vaivodam ad quindenam sancti Martini confessoris¹⁾ semper fecisse publice proclamari securitatem omnibus transeuntibus tenutam suam, tum quia non continetur ibi, quo tempore facta fuit concessio clericis de decanatibus Transsiluanis. Et sic non est contraria dicta sua litera dictis literis communitatis, cum potuerit utraque litera diversis temporibus processisse, et sic non probat hoc esse, quod ob hoc contingit abesse, tum quia tempore, quo facta fuit denegatio contenta in dictis literis communitatis, ipse praepositus erat apud monasterium suum et non in partibus Transsiluanis.
Quibus exceptionibus exhibitis et receptis, ac post multa dicta, allegata et disputata per advocatos utriusque partis super omnibus et singulis dependentibus ab exceptione praedicta dictus dominus auditor assignavit ipsis praedictis procnratoribus substitutis terminum peremptorie ad comparendum coram eo ad audiendum interlocutoriam per eum ferendam super probationibus et reprobationibus memoratis ad diem Lunae proxime futurum in vesperis ultimum mensis praesentis.

[LXII.] Pro decanis
Die Sabbati XXVIII^o. dicti mensis Junii, praedictae indictionis existentibus in iudicio coram dicto domino auditore praedictis procuratoribus utriusque partis dictus Vagnolus dicebat, se adhuc aliquos testes habere, per quos intendebat melius probare intentionem suam super articulis suis praedictis, videlicet venerabiles in Christo patres Zagrabiensem, Vaciensem, Quinqueecclesiensem et Chenadiensem episcopos, petens eos et quemlibet eorum recipi et examinari diligenter super articulis memoratis. Et dum verba essent in iudicio inter procuratores eosdem de iuramentis remittendis eisdem episcopis vel non, et de citandis eos ad curiam personaliter vel non,²⁾ de voluntate tandem procuratorum ipsorum dictus dominus auditor mihi Angelo notario dictae causae commisit, ut ego ipse ad episcopos ipsos semotim accedam et remisso dumtaxat iuramento dicto Zagrabiensi episcopo, ab aliis praedictis iuramenta recipiam, super ipsis artieulis dicere veritatem, remotis odio, amore, prece, pretio et timore ac ipsos et quemlibet ipsorum diligenter examinem super ipsis iuxta interrogatorium exhibitum per magistrum Philippum praedictum, protestante dicto magistro Philippo omnes suas exceptiones sibi nomine quo supra salvas fore, tam contra testes, quam contra dicta eorum, salvas etiam sibi fore protestationes et exceptiones iam expressas et in posterum exprimendas.

[LXIII.] Productio testium pro decanis
Ad cuius mandati executionem ego notarius praedictus intendens adivi praedictos dominos Quinqueecclesiensem, Vaciensem et Chenadiensem [S. 272] episcopos die praedicto in curia domini legati morantes et praesente dicto Vagnolo procuratore praedicto, ipsos et querolibet ipsorum ex parte dicti domini auditoris requisivi, ut iuramenta¹⁾ praestarent de perhibendo testimonimum veritati super hiis, de quibus interrogati fuerint super articulis per dictum Vagnolum dicto nomine in causa praedicta exhibitis. Qui quidem domini episcopi, quorum nomina sunt haec, videlicet

[LXIV.] Testes
Dominus Petrus Quinqueecclesiensis,
Dominus Benedictus Cenadiensis et
Dominus . . Vaciensis iuraverunt ad sancta dei evangelia corporaliter tacta super articulis praedictis et super hiis, de quibus interrogati fuerint, dicere veritatem, remotis odio, amore, prece, pretio et timore.

[LXV.] Alia productio testium pro clericis.
Die primo mensis Julii, praedictae VII^o. indictionis existentibus in iudicio coram domino auditore praedictis procuratoribus utriusque partis dictus Vagnolus nomine quo supra produxit ad probandum dictos suos articulos infra scriptos testes praesentes in curia coram domino auditore praedicto, petens eos cogi ad iurandum et dicendum veritatem super ipsis articulis, ut postulat ordo iuris, quorum testium nomina sunt haec

[LXVI.] Testes
Venerabilis in Christo pater dominus Ladislaus episcopus Sirmiensis et Dominus Paulus praepositus Scepisiensis.

[LXVII.] Iuramenta testium pro decanis.
Qui testes et ipsorum quilibet iussi a dicto domino auditore iuraverunt ad sancta dei evangelia, videlicet dictus episcopus manibus tantum appositis dictusque praepositus manibus appositis et tactis, super dictis articulis dicere veritatem, remotis odio, amore, prece, pretio et cetera, praesentibus praedictis procuratoribus utriusque partis et praemissis protestationibus dicti magistri Philippi, dicto nomine tam contra ipsos testes quam contra dicta ipsorum.

[LXVIII.] Positiones et articuli pro capitulo.
Item eodem die et in eodem iudicio magister Philippus procurator praedictus exhibuit et dedit in scriptis ad probandum de iure eorum, quorum nomine agit in dicta causa, contra dictos Vagnolum et eos, quorum procurator est, positiones et articulos infra scriptos, petens cogi dictum Vagnolum ad respondendum eisdem. Quas exceptiones et articulos dictus dominus auditor recepit et admisit salvo iure impertinentium, mandans dicto Vagnolo procuratori coram eo praesenti, ut cras mane post missam et ante tertiam compareat personaliter coram eo ad respondendum positionibus et articulis memoratis. Quarum positionum et articulorum tenor talis est.
Coram vobis venerabili viro domino Philippo de Sardinea auditore domini legati Philippus de Cingulo procurator substitutus pro capitulo Transsiluano contra partem adversam de septem decanatibus, cum qua coram vobis est in causa.
I Ponit et, si negatur, probare intendit, quod bonae memoriae olim dominus Bonifacius papa VIII. sententiam protulit, in qua quidem sententia iudicavit sententialiter regnum Vngariae ad dominum Carolum de iure pertinere, qui quidem dominus Carolus per venerabilem patrem dominum Thomam [S. 273] archiepiscopum Strigoniensem in praesentia reverendi patris domini fratris Gentilis cardinalis apostolicae sedis legati exstitit coronatus pro rege Vngariae.
-- Credit.
II Item quod praedictus dominus Bonifacius in praedicta sententia mandavit ipsum dominum Carolum haberi ac reputari pro vero et legitimo rege Vngariae.
-- Credit.
III Item quod mandavit et sententiavit in eadem sententia, quod omnes barones, civitates, comites et singulares personae dicti regni deberent eidem Carolo impertiri auxilium, consilium et favorem, contrarium vero facientes excomunicationis sententiam incurrerent ipso facto.
- - Credit.
IIII Item ponit et, si negatur, probare intendit, quod dicta sententia sollenniter fuit publicata per archiepiscopum seu archiepiscopos et episcopos 15 dicti regni in eodera regno et specialiter in Alba Julae coram baronibus, clericis et laicis ibidem congregatis.
-- Credit.
V Item quod in eadem sententia supra dictus dominus Bonifacius papa excommunicationis vinculo innodavit barones, nobiles, rectores terrarum et universitatum, singulos et singulares personas dicti regni, laicos, qui alium quam praedictum dominum Carolum regem Vngariae nominarent, vocarent seu tractarent, aut alii quam dicto domino Carolo sicut regi darent auxilium, consilium vel favorem.
-- Credit.
VI Item ponit et, si negatur, probare intendit, quod Otto dux Bauariae post praedictam sententiam vel sententias et promulgationem ipsius fuit de facto a multis de regno Vngariae in regem assumptus ac etiam coronatus existente dicto domino Carolo rege in dicto regno.¹⁾
-- Est impertinens.
VII Item quod dictus Otto tamquam rex Vngariae cum magno exercitu stetit circa Budam in campis et pratis de Peste, in quo exercitu, auxilio et favore dicti Ottonis Stephanus de Olczna,²⁾ Gobolinus et Nicolaus Blauus comites et multi homines de Cibinio fuerunt.
-- Non credit.
VIII Item quod dictus Otto tamquam rex Vngariae se gerens stetit in exercitu cum magna gente circa Seghesdinum et tunc supra dicti comites et multi homines de Cibinio in servitium, favorem et adiutorium dicti Ottonis armati steterunt in dicto exercitu et ipsi Ottoni astiterunt, faventes sibi tamquam regi Vngariae.
-- Confitetur dictum exercitum, negat tamen praedictos comites vel aliquos de Cibinio fuisse in ipso exercitu.
VIIII Item quod dicto Ottone in Bextriza sive Neusna existente, comites et universitas de Cibinio miserunt eidem Ottoni tamquam regi et domino literas eorum continentes, quod ipse veniret ad terram praedictam de Cibinio [S. 274] tamquam dominus et rex terrae praedictae et dicti regni, cum ipsi essent parati ipsum Ottonem tamquam dominum et regem Vngariae recipere et suscipere in eadem terra.
-- Negat.
X Item quod dicti comites et homines dictae terrae Cibinii exspectabant dictum Ottonem, dum recederet de dicta terra Bextrize sive Neusna, quod tamquam rex et dominus iret ad dictam terram Cibinii.
-- Non credit.
XI Item quod dicti comites et singulares personae universitatis de Cibinio pro eo, quod dicto Ottoni dederunt auxilium, consilium et favorem, ut praedictum est supra dictam excommunicationis sententiam publice incurrerunt.
-- Dependet.
XII Item quod de praedictis omnibus et singulis et quolibet praedictorum fuit et est publica vox et fama notum et manifestum in dicto regno Vngariae.

[LXIX.] Iuramenta utriusque super positionibus.
Die Mercurii II. dicti mensis Julii, eiusdem indictionis ante tertiam comparentibus praedictis procuratoribus substitutis in iudicio coram dicto domino auditore ac iurantibus ad sancta dei evangelia corporaliter tacta per eos tam in animabus ipsorum, quam dominorum suorum, videlicet quod dictus magister Philippus credit iuste ponere et probare, quae in dictis positionibus et articulis continentur, et animo calumniandi non dicere, nec ponere supra dicta. Et dictus Vagnolus, quod super praedictis et qualibet ipsarum positionum respondet, veritatem quam novit et credit, super ipsarum singulis interrogatus sibi lectis seriatim et distincte respondit ad singulas ipsarum prout in fine cuiuslibet continetur excepto ad septimam quae incipit Item quod dictus Otto tamquam rex Vngariae cum magno et cetera, super qua ad deliberandum terminum competentem petivit.

[LXX.] Terminus ad deliberandum pro clericis.
Eidem Vagnolo statim dictus dbminus auditor assignavit terminum ad deliberandum et respondendum dictae positioni ad cras ante tertiam peremptorie.

[LXXI.] Exhibitio alterius articuli capituli.
Item die Jovis tertio dicti mensis Julii dictus magister Philippus constitutus coram domino auditore praedicto exhibuit alium articulum in scriptis addendo illum aliis articulis supra dictis, cuius tenor talis est.

[LXXII.] Articulus capituli.
Item quod dicti comites eidem Ottoni tamquam regi Vngariae in eodem exercitu circa Budam in campis de Peste publice praestiterunt iuramentum homagii et fidelitatis.

[LXXIII.] Citatio testium pro capitulo.
Item eodem die retulit dicto domino auditori et mihi notario Zuccha nuncius iuratus dictae curiae, se citasse de mandato dicti domini auditoris ad petitionem dicti magistri Philippi infra scriptos testes, quod hodie ante tertiam venirent coram eo ad perhibendum testimonium veritati super articulis memoratis et Vagnolum procuratorem praedictum, ad videndum ipsorum testium iuramenta, quorum testium nomina sunt haec.

[LXXIV.] Testes.
Venerabilis in Christo pater dominus Benedictus episcopus Chenadiensis,
Johannes cantor Budensis,
Magister Germanus serviens domini regis Vngariae,
Dominus Stephanus praepositus Vesprimiensis et
Egidius canonicus Vesprimiensis. [S. 275]

[LXXV.] Protestatio pro clericis.
Eodem die comparuit Vagnolus procurator praedictus ante iuramenta ipsorum testium et protestatus est omnes suas exceptiones dicto nomine salvas fore tam contra ipsos testes quam contra dicta ipsorum.

[LXXVI.] Iuramenta testium pro capitulo.
Item eodem die statim post praedicta omnes praedicti testes comparuerunt coram dicto domino auditore, praesente magistro Philippo procuratore praedicto producente ipsos ad probandum praedicta in dictis articulis contenta. Et de mandato dicti domini auditoris, dictus dominus episcopus appositis, alii autem appositis et tactis manibus iuraverunt ad sancta dei evangelia dicere veritatem super hiis, de quibus interrogati fuerint super articulis ipsis. remotis odio, amore, pretio, precibus et timore.

[LXXVII.] Terminus ad exhibendum interrogatorium pro clericis.
Item praedicto die dictus dominus auditor assignavit terminum dicto Vagnolo ad faciendum et dandum interrogatorium super dictis articulis ad cras ante tertiam peremptone.

[LXXVIII.] Exhibitio exceptionum pro clericis.
Item eodem die comparentibus in iudicio coram dicto domino auditore praedictis procuratoribus substitutis utriusque partis dictus Vagnolus nomine quo supra exhibuit et dedit in scriptis in dicta causa contra dictum magistrum Philippum et partem suam exceptiones infra scriptas, quarum tenor talis est.

[LXXIX.]
Coram vobis reverendo viro domino Philippo excipiendo propono ego Vagnolus procurator substitutus a domino Bertoldo procuratore septem capitulorum, scilicet de Cibinio, de Spring, de Kyzd, de Kozd, de Crizd, de maiori Kukullu et de minori Kukullu Transsiluanae diocesis contra magistrum Philippum procuratorem substitutum a domino Sancto procuratore capituli Transsiluani et contra libellum per eum propositum.¹⁾

[LXXX.]
Super²⁾ articulo qui sic incipit Item quod dicti comites eidem Ottoni tamquam regi et cetera si testes dixerint vera esse, quae in dicto articulo continentur, quaeratur ab eis, quomodo sciunt, et si dixerint, se vidisse vel non vidisse, quaeratur quomodo sciunt, dictum iuramentum praestitum dicto Ottoni ut regi. Item quaeratur, super quo fuit praestitum iuramentum, an super cruce, an super libro. Item si fuit in territorio vel extra territorium et si dixerint, quod in territorio, quaeratur, in cuius territorio. Item quaeratur, si una hora vel diversis omnes dicti comites iuramenta praedicta praestiterunt. Item quibus baronibus praesentibus dicta iuramenta praestita fuerunt. Item quaeratur, quo tempore et qua hora diei. Item quaeratur, an aliqui alii barones vel nobiles tunc cum dictis comitibus iuraverunt eidem Ottoni, et si dixerint sic, quaeratur, qui fuerint. Item quaeratur, an praedicti comites iuraverunt ante alios vel post.
Item super articulo qui incipit Item quod Otto tamquam rex et cetera si testes dixerint vera esse, quae in dicto articulo continentur, quaeratur ab eis, quomodo sciunt, et si dixerunt, se vidisse vel non vidisse, quaeratur, quod auxilium et quem favorem viderunt vel audiverunt dictos comites praestare eidem Ottoni, et quomodo sciunt, quod dicta auxilia et [S. 276] favorem dicto Ottoni, ut regi praestiterunt. Item quaeratur, cuius aetatis est dictus Gombolinus, et cuius aetatis est dictus Nicolaus. Item quaeratur, cuius staturae¹⁾ sunt, magni vel parvi vel mediocrix, et quis dictorum Gombolini et Nicolai est senior. Itom quaeratur, an tunc dicti Gombolinus et Nicolaus erant comites dictae universitatis Saxonum vel non.

[LXXXI.]
Gallus²⁾ praepositus Chasmensis testis interrogatus super primo articulo qui incipit Imprimis quod a quinquaginta annis et cetera lecto sibi diligenter, dixit se nihil scire, item interrogatus super II^o. et III^o. articulis sibi lectis per ordinem et distincte dixit se nihil scire. Item interrogatus super IIII^o. articulo qui incipit Item quod idem et eodem modo et cetera lecto sibi ipso articulo et ostensis sibi ac perlectis literis, de quibus facit ipse articulus mentionem, dixit quod literae, de quibus in ipso articulo fit mentio, per eum visae, si sigillum, quod in eis est, authenticum sit, debent valere etiam in foro ecclesiastico de consuetudine dicti regni Vngariae. Interrogatus quomodo scit, dixit quod credit, quod valere debeant. Interrogatus si ipse testis vidit umquam aliquas literas alicuius comitis vel universitatis productas in iudicio ecclesiastico vires habeutes, et per illas producentem obtinere in causa, dixit quod non.³⁾ Item interrogatus super omnibus, quae interrogatorium dictat super dicto articulo, dixit se nihil scire eo, quod non fuit umquam in partibus Transsiluanis. Item interrogatus super V^o. articulo, sibi lecto ut supra, dixit se nihil scire. Item interrogatus super VI^o. articulo, qui incipit Item quod idem et eodem modo et cetera lecto sibi dicto articulo et ostensis ac lectis sibi dictis literis, de quibus faeit ipse articulus mentionem, dixit, quod obtentum et servatum est de literis ipsis talibus confectis in ea forma, in qua sunt ipsae literae, quod fidem faciunt etiam in utroque foro. Interrogatus quomodo scit, dixit quia credit. Interrogatus si adhuc vidit hoc observari, dixit quod non. Interrogatus super VII^o. articulo dixit, se nihil scire. Item interrogatus super VIII. articulo dixit se nihil scire. Item interrogatus super VIIII^o. articulo dixit se nihil scire. Item interrogatus super X. articulo dixit se nihil scire. Iteminterrogatus super ultimo articulo dixit se nihil scire.
Johannes canonicus ecclesiae Albensis Transsiluanae testis interrogatus super primo articulo, qui incipit Imprimis quod a L annis citra de consuetudine et cetera lecto sibi diligenter, dixit⁴⁾ vera esse, quae in ipso articulo continentur. Interrogatus in causa scientiae, dixit quod multoties vidit de literis baronum sigillatis sigillis ipsas produci in foris ecclesiasticis et dari ipsis fidem plenam et plenariam. Interrogatus per quos obtentum est et servatum et in quorum iudicio et inter quas personas ecclesiasticas et quando et quibus praesentibus,⁵⁾ dixit se non recordari, licet multoties et coram multis iudicibus viderit.⁶⁾ Item interrogatus super IIo., IIIo., IIIIo. et Vo. ac VIo. ar- [S. 277] ticulis sibi lectis diligenter per ordinem et distinote, dixit idem, ut in dicto primo articulo. Item interrogatus super VoII. articulo, qui incipit Item quod inter praedictum capitulum et cetera dixit vera esse, quae in ipso articulo continentur. Interrogatus quomodo scit, dixit quia vidit illos de Cibinio conversari cum dictis de capitulo Transsiluano et e converso dictos de capitulo cum hominibns de Cibinio in pace et tranquillitate tamquam amicos a dictis duobus annis citra et¹⁾ ante dictos duos annos. Interrogatus in quibus locis, dixit quod in Milenbach et in aliis locis. Interrogatus quae fuerunt illae personae hinc inde quae sic couversatae sunt, dixit quod omnes volentes et qui voluerunt ire illuc. Interrogatus quibus praesentibus, dixit quod multis tamquam in loco publico, ubi omnes ad mercandum conveniunt.²⁾ Interrogatus quis fecit dictam pacem inter eos, dixit quod Theotonici. Interrogatus quomodo scit, dixit quod scit tali modo, quia Theotonici de partibus illis destruxerunt turres et fortalitia quorundam nobilium de partibus illis, quae impediebant bonum statum et pacem provinciae, et hoc facto ex tunc fecerunt proclamari. quod omnes libere et secure irent, redirent et starent per totam illam provinciam et sic postea securitas viguit ibi usque modo et adhuc viget Et ista constant ipsi testi tamquam uni de partibus illis, qui vidit et sensit.³⁾ Interrogatus si ante dictam pacem erant inimicitiae inter eos, dixit quod iam sunt triginta anni quod fuit quaedam discordia hinc inde, sed benedictus dictus, sopita fuit et est. Interrogatus si est modo odium inter dictum capitulum et dictos Cibinienses, dixit quod nullum odium est, quoniam videt eos invicem conversari tamquam veros amicos. Interrogatus si dicti Cibinienses fovent dictos adversarios capituli contra ipsum capitulum, dixit quod quamlibet partem tantum, prout ipse testis sentit et credit. Interrogatus si dicti Cibinienses libenter damnificarent publice vel occulte dictum capitulum, dixit quod non credit per ea quae videt exterius. Item interrogatus super VIII^o. articulo, qui incipit Item quod a dicto tempore citra et cetera, dixit vera esse, quae in dicto articulo continentur. Interrogatus quomodo scit, dixit quia vidit et ipse testis tamquam unus de his qui diu conversatus est cum dicto capitulo Transsiluano vidit de canonicis dicti capituli et cognatis⁴⁾ eorum ire stare, morari et mercari pacifice et quiete pro eorum voluntate in Cibinio, nullo ipsos inquietante vel in aliquo perturbante. Interrogatus si aliquis de dicto capitulo fuit laesus vel eius familia in Cibinio vel eius districtu ab aliquo Cibiniensi a dicto tempore citra, dixit quod non, quod ipse sciat. Item interrogatus super VIIII^o. articulo, qui incipit Item quod homines laici et cetera, dixit vera esse, quae in dicto articulo continentur. Interrogatus in causa scientiae et de omnibus circumstantiis e converso, ut in articulo proximo, dixit idem de dictis laicis dictae universitatis sicut de canonicis dicti capituli in proximo articulo testificatus est. Item interrogatus super X^o. articulo qui incipit Item quod pluries et pluries et cetera, dixit vera esse, quae in dicto ar- [S. 278] ticulo continentur. Interrogatus quomodo scit, dixit idem ut in octavo articulo, super omnibus per ordinem interrogatus. Item interrogatus super ultimo articulo de publica fama, dixit vera esse quae in ipso articulo continentur. Interrogatus in causa scientiae, dixit quod vidit oculis suis. Interrogatus quid est publica vox et fama, dixit quod est illud, quod homines publice loquuntur in villis, stratis et plateis, et quod est notum et notorium. Interrogatus quot homines faciunt publicam vocem et famam, dixit quod decem et viginti, et postea divulgatur aliquid per totam civitatem. Interrogatus si ipse testis est literatus, dixit quod sic. Interrogatus si fuit rogatus, informatus vel monitus ad hoc testimonium perhibendum, dixit quod si non fuisset citatus, numquam venisset ad perhibendum illud. Interrogatus si odit ipse testis dictum capitulum vel canonicos, dixit quod non. Interrogatus quot annorum est ipse testis, dixit quod est quinquageuarius. Interrogatus unde esset natione, dixit quod de Vincz¹⁾ inferiori. Interrogatus quo²⁾ loco continue habitavit, dixit quod in Alba et Vinz. Interrogatus si ab uno anno citra Saxones et decani ac presbyteri et plebani de septem decanatibus et alii mercatores et boni viri potuerunt si voluerunt secure per terram et potentiam domini vaivodae transire et ad curiam domini legati venire, dixit quod in principio, quando citati fuerunt praedicti clerici de septem decanatibus, prohibitus fuit eis accessus per dictam terram sed postea habuerunt liberum accessum et regressum ad petitionem Cibiniensium. Interrogatus quomodo scit, dixit quod audivit hoc publice dici in Vinz. Interrogatus quam partem vellet obtinere, dixit quod ex quo est canonicus Albensis vellet potius obtinere capitulum, quam clericos de dictis septem decanatibus.
Dominus Johannes cantor Budensis testis interrogatus super primo articulo, qui incipit Intendit probare et cetera lecto sibi diligenter, dixit quod in favorabilibus fidem faciunt tantum.³⁾ Interrogatus quomodo, dixit quod in donationibus et legarionibus, in praeiudicialibus autem non. Interrogatus si umquam vidit in tali casu aliquas literas aliquorum baronum produci in foro ecclesiastico, quibus fides daretur, dixit se non rccordari, sed pro certo scit, ita esse, ut dixit. Item interrogatus super II^o. et III^o. articulis⁴⁾ dixit idem, ut in dicto primo. Item interrogatus super IIIIo. articulo sibi lecto diligenter, lectis sibi etiam et ostensis literis, de quibus facit ipse articulus mentionem, dixit quod ipse testis dubitat de hiis, quae in ipso articulo continentur an fidem faciant ipsae literae vel non. Item interrogatus super V^o. articulo, dixit se nihil scire. Item interrogatus super VI^o. articulo qui incipit Item quod idem et eodem modo et cetera lectis sibi articulo et literis de quibus facit ipse articulus mentionem, dixit quod literae plebanorum sollennium sicut Budensium et Tirna et Sebnech et similium, quorum sigilla sunt nota, faciunt fidem in foro ecclesiastico et saeculari et sic observatum est et servatur, sed quales sint plebani illi vel praelati, qui in [S. 279] illis literis continentur, dixit se nescire, quia in illis partibus numquam fuit. Interrogatus quomodo scit, quod faciant fidem literae praedictorum authenticorum praelatorum et plebanorum, dixit quod ipse testis pluries ut iudex delegatus iudicavit secundum literas tales coram eo productas. Interrogatus in quorum causis, dixit se non recordari, sed vidit archiepiscopum Strigoniensem et praepositum Budensem iudicare in causa vertenti inter quendam nomine Ebeger de Peste et quasdam Biginas de Buda secundum quasdam literas plebani Budensis¹⁾ in ipsa causa productas. Interrogatus ubi, dixit quod in Buda veteri. Interrogatus si in dicta litera plebani erat datum, annus et mensis, dixit quod sic. Interrogatus quibus praesentibus, dixit de canonicis Budensibus pluribus. sed de quibus non recordatur. Interrogatus de tempore, dixit quod non est annus. Item interrogatus super VII^o., VIII^o., VIIII^o. et X^o. articulis sibi lectis per ordinem et distincte, dixit se nihil scire, dixit tamen se audivisse dici, quod post mortem episcopi Transsiluani universitas Cibiniensis iniuriata sit capitulo Transsiluano, sed quomodo vel qualiter nescit. Item interrogatus super ultimo articulo de publica fama, dixit vera esse, quae in ipso articulo continentur, de his tantum quae testificatus est, de aliis dixit se nihil scire. Interrogatus quomodo scit, dixit quia ita scit observari et vidit. Interrogatus quid est publica vox et fama, dixit quod illud, quod pervenit per relationem et auditum in notitiam hominum. Interrogatus quot homines faciunt publicam vocem et famam, dixit quod maior pars regni in regno, in civitate maior pars civitatis. Interrogatus ubi est dicta publica vox et fama, dixit quod per totum reguum ut credit, Interrogatus si fuit rogatus, informatus vel monitus, dixit quod non. Interrogatus quam partem vellet obtinere, dixit quod illam, quae iustitiam habet. Interrogatus quot annorum est ipse testis, dixit quod triginta duorum et circa. Interrogatus unde est natione, dixit quod de Buda. Interrogatus ubi magis continue habitavit, dixit quod in Buda et in studio Paduae.
Johannes praepositus de Ku, canonicus Colocensis testis interrogatus super primo articulo, qui iucipit Intendit probare et cetera lecto sibi diligenter, dixit quod numquam occurrit de²⁾ facto²⁾ ipsi testi talis casus, sed credit. quod literae baronum³⁾ aliquo modo factae, fidem faciant etiam in foro ecclesiastico, et aliter nescit. Item interrogatus super II^o. et III^o. articulis,⁴⁾ dixit se nescire aliter, nisi ut proxime dixit. Item interrogatus super IIII^o. articulo, qui incipit Item quod idem et eodem modo et cetera lectis sibi ipso articulo et literis de quibus mentionem facit, dixit quod numquam vidit in partibus istis literas tales valere nec audivit, sed credit, quod valeant ititer eos, qui literas ipsas conticiunt secundum consuetudinem forte civitatis ipsorum. Item interrogatus super V^o. articulo, dixit se nihil scire. Item interrogatus super VI^o. articulo sibi lecto diligenter, lectis etiam sibi literis, de quibus mentionem facit, dixit quod credit, quod si ipsae literae sint [S. 280] sigillis authentieis sigillatae, debeat eis fides adhiberi, sed si observatum sit hoc vel non, dixit se nescire, eo quod ipsi testi numquam occurrit similis casus. Item interrogatus super omnibus aliis articulis sibi lectis seriatim et distincte, dixit se nihil inde scire aliud nisi quod audivit dici, quod communiter in illis partibus viguit pax longo tempore licet¹⁾ plerumque inter incolas illarum fuerint contentiones exortae, et audivit dici quod inter Siculos et Saxones aliquantulum guerra noviter sit exorta.
Stephanus praepositus Vesprimiensis testis interrogatus super primo articulo, qui incipit Imprimis quod a quinquaginta annis et cetera dixit, se hoc tantum inde scire,²⁾ quod a tempore quo ipse testis recordatur, obtentum est et servatum de³⁾ consuetudine³⁾ in dicto regno, quod literae baronum sigillatae sigillis authenticis³⁾ ipsorum faciunt fidem in foro ecclesiastico in civilibus tantum. Interrogatus quomodo scit, dixit quia vidit et audivit. Interrogatus per quos obtentum est et servatum et in quorum iudicio et inter quas personas, dixit quod licet in multis et diversis iudiciis talibus fuerit, non tamen recordatur, per quos vel in quorum iudicio vel inter quas personas. Iuterrogatus de quibus quaestionibus, dixit se non recordari, dixit etiam quod aliquando coram ipso teste, iudice et auditore ad aliquas causas obtentum est et servatum, quod in dicto articulo continetur. Interrogatus quot annorum est ipse testis, dixit quod triginta quinque vel circa. Interrogatus de quot annis recordatur ad plus, dixit de viginti quinque in talibus, de quibus mentio fit in dicto articulo. Item interrogatus super II^o. articulo qui incipit Item quod idem et cetera repetito sibi modo et ordine in praedicto primo articulo contentis, dixit vera esse quae in ipso continentur articulo, eo modo scilicet, ut dixit in dicto primo articulo. Interrogatus in causa scientiae et de omnibus circumstantiis, ut continetur in interrogatorio, dixit idem ut supra. Item interrogatus super III^o. articulo qui incipit Item quod idem et eodem modo et cetera lecto sibi dicto articulo et repetito sibi dicto modo, dixit idem per omnia de literis comitum et universitatttm saecttlarium, sicut supra dixit de literis baronum, de causa scientiae et aliis praedictis circumstantiis diligenter interrogatus. Item interrogatus super quarto articulo qui incipit Item quod idem et eodem modo obtentum est et cetera lecto sibi dicto articulo et ostensis sibi dictis literis, de quibus ipse facit articulus mentionem, dixit idem per omnia ut supra, et addidit, quod si sigillum quod est in ipsis literis est anthenticum, fidem faciunt ipsae literae de consuetudine dicti regni Vngariae in eo casu de quo loquuntur in foro ecclesiastico et saeculari iuxta id, quod multoties et in multis causis vidit observari et teneri, licet non recordetur, inter quas personas et in quorum iudicio, vel de loco vel tempore. Item interrogatus super V^o. articulo, qui incipit Item quod pluries et pluries et cetera lecto sibi dicto articulo diligenter, dixit vera esse, quae in ipso articulo continentur. Interrogatus in causa scientiae, dixit quod vidit et audivit et ipse testis ut iudex aliquando secundum dictam consuetudinem iudicavit et sen- [S. 281] tentiavit inter partes. Interrogatus in quibus et quoram iudiciis, inter quas personas et quando et ubi et quibus praesentibus. dixit se non recordari distincte, sed scit pro certo, quod sic observatum est de consuetudine in dicto regno et quotidie observatur, prout testificatus est. Item interrogatus super ultimo articulo de publica fama, dixit¹⁾
Venerabilis in Christo pater dominus frater Augustinus episcopus Zagrabiensis remisso sibi iuramento de voluntate procuratorum utriusque partis testis interrogatus super primo articulo, qui incipit Imprimis et cetera, dixit se nihil scire. Interrogatus etiam super omnibus aliis usque ad septimum articulum lectis sibi diligenter per ordinem et distincte, dixit se nihil scire. Item interrogatus si literae praelatorum vel comitum vel baronum vel alicuius universitatis vel nobilium fidem faciant de consuetudine regni Vngariae in foro ecclesiastico de hiis maxime, quae coram ipsis concedentibus ipsas literas acta et gesta non sunt, dixit quod nullo modo talibus literis fides adhibetur,²⁾ immo tales literae, si concederentur, faciliter reprobarentur de falso. Dixit quoque dictus dominus episcopus testis quod certa loca sunt in regno, quae de consuetudine literas suas duobus infra scriptis modis concedunt, ut puta locus ecclesiae Strigoniensis, locus ecclesiae sancti Petri de veteri Buda, locus Chasmensis et plura alia ecclesiastica³⁾ loca,³⁾ quae cum committeretur eis vel per regem vel alium dominum iurisdictionem habentem, ut inquirerent super aliquo articulo, eis ad inquirendum commisso, iuxta commissionem traditam eis per se vel per fide dignas personas inquirunt et secundum quod inveniunt rescribunt per literas suas sigillatas sigillo loci, ubi committitur inquisitio, et talibus literis fides plenaria adhibetur. Item alio modo sic videlicet quod aliquis citatus vel quod aliter teneatur coram domino comparere, vadat ad aliquem dictorum locorum praedictam potestatem habentium et dicat coram praelatis loci: Ego citatus sum vel aliter debeo coram tali domino ad talem terminum comparere, tamen quia propter viarum discrimina vel propter aliam iustam causam timeo coram ipso domino comparere, protestor coram vobis, quod non praeiudicet mihi, si non vado coram ipso domino. Et hiis similibus casibus et super hoc conceduntur tali protestanti literae dicti loci sub tali serie inter alia verba Nos talis et cetera notum facimus universis et cetera, quod talis in praesentia nostra dixit sic et sic. Unde ad petitionem suam praesentes literas nostras fecimus et cetera. Et si fiant literae huiusmodi de hiis quae coram⁴⁾ concedentibus ipsas non fiunt, ipso iure sunt nullae, quamvis numquam de talibus literis viderit ipse testis, prout recordari potest ad praesens.
Venerabilis in Christo pater dominus Benedictus episcopus Chenadiensis testis interrogatus super primo, II^o. et III^o. articulis sibi lectis per ordinem seriatim et distincte, dixit se nihil scire, cum numquam ipse fuerit in loco, ubi occurrerit, quod literae saecularium valerent in foro ecclesiastico. Item interrogatus super IIIIo. articulo qui incipit Item quod idem et eodem modo et cetera lecto sibi dicto articulo. lectis etiam sibi dictis literis, dixit quod nescit aliud inde vel aliter, nisi ut supra dixit in proxime dictis articulis. Item interrogatus super V^o. articulo, dixit se nihil scire. Item interrogatus super VI^o. articulo, qui incipit Item quod idem et eodem modo et cetera, dixit se nihil scire. Interrogatus si literae praelatorum aut baronum aut comitum aut universitatum habent de consuetudine regni Vngariae robur firmitatis confectae de eo, quod factum non est coram eo, qui literas ipsas concedit, dixit quod credit, quod non valeant nec aliquam habeant firmitatem. Et ipse dominus episcopus testis literas tales non daret alicui, quia videtur sibi quod omnino falsae essent, nec vidit adhuc de talibus literis ipse, prout recordari potest, nec umquam vidit nec audivit, talibus literis scienter fidem aliquam adhiberi. Item interrogatus super VIIo. articulo qui incipit Item quod inter praedictum capitulum et cetera lecto sibi diligenter, dixit se nescire. Item interrogatus super VIII^o. articulo qui incipit Item quod a dicto tempore citra et cetera, dixit se nescire, quia non est conversattts cum eis, quia licet sit in confinibus ipse testis, scilicet diocesis eius cum dictis Transsiluanis sunt tamen in medio montes excelsi et nemora magna. Item interrogatus super VIIII^o. articulo qui incipit Item quod homines laici et cetera lecto sibi diligenter, dixit quod credit eo, quod homines de Cibinio habent ibi tantam potentiam, quod dictum capitulum non posset¹⁾ ipsis resistere. Item interrogatus super X^o. articulo, dixit se nescire. Item interrogatus super ultimo articulo de publica fama, dixit se nihil scire.
Venerabilis in Christo pater dominus Ladislaus episcopus Sirmiensis testis interrogatus super primo articulo qui incipit Imprimis et cetera, dixit se hoc tantum inde scire, quod literae talium baronum ut puta comitis palatini, iudicis curiae regis et bani Sclauoniae, de hiis scilicet, quae acta ordine iudiciario sunt coram eis, quia sunt personae authenticae, faciunt fidem etiam in foro ecclesiastico de consuetudine dicti regni. Interrogatus quomodo scit, dixit quia vidit hoc observari in curia regia in multis et diversis quaestionibus civilibus. Iuterrogatus in quorum causis, dixit quod iu causis domini archiepiscopi et ecclesiae ac eapituli Strigoniensis cum diversis personis habitis, de quibus non recordatur. Interrogatus coram quo iudice, dixit quod olim coram iudice Paulo et alias coram iudice Martino. Interrogatus quanto tempore vidit dictam consuetudinem servari, dixit quod a triginta annis. Item interrogatus super II^o. articulo qui incipit Item quod idem et eodem modo et cetera, dixit se nihil scire. Item interrogatus super III^o. articulo, qui incipit Item quod idem et eodem modo et cetera, dixit se nihil scire. Item interrogatus super IIII. articulo qui incipit Item quod idem et eodem modo et cetera, dixit se nihil scire, ostensis et lectis sibi literis, de quibus facit ipse articulus mentionem. Item interrogatus super V^o. articulo qui incipit Item quod pluries et pluries et cetera, dixit se numquam vidisse nec audivisse, quae in dicto articulo continentur. Item interrogatus super VI^o. articulo qtui incipit Item quod idem et eodem modo et cetera, dixit se nihil scire, ostensis sibi omnibus literis, de quibus facit dictus articulus mentionem. Item interrogatus si literae praelatorum aut baronum [S. 283] aut universitatis aut nobilium aut aliquorum aliorum iurisdictionem habentium de regno Vngariae confectae de aliquo, quod non sit actum vel factum vel¹⁾ dictum¹⁾ coram eo, qui literas ipsas concedit, valeant de consuetudine dicti regni vel debeat eis fidem adhiberi, dixit quod nullo modo tales literas vidit valere nec eis fides aliquam adhiberi, nec ipse testis tales literas alicui concederet, nisi de eo, quod diceretur vel fieret coram eo, quoniam non aliter de consuetudine vidit in dicto regno servari. Item interrogatus super ultimo articulo de publica fama, dixit se nihil scire.
Venerabilis in Christo pater dominus Petrus episcopus Quinqueecclesiensis testis interrogatus super primo, secundo, tertio et quarto articulis, sibi lectis per ordinem seriatim et distincte, lectis sibi etiam literis, de quibus facit dictus quartus articulus mentionem, dixit vera esse, quae in ipso articulo continentur. Interrogatus in causa scientiae, dixit quia ipse testis vidit de consuetudine observari et teneri in dicto regno, quae in dictis articulis continentur, in illis scilicet casibus et similibus, de quo praedictae literae Cibiniensium sunt confectae et faciunt mentionem. Interrogatus in quorum causis et coram quibus iudicibus et quando et ubi vidit hoc observari, dixit quod ipse testis aliquando ut iudex datus a rege Carolo praesente iudicavit secundum praedictam consuetudinem inter partes, et pluries et alios iudicare vidit secundum talem consuetudinem maxime ad literas iudicum provinciae et spocialiter constitutorum auctoritate regia, aliorum²⁾ autem²⁾ non,²⁾ sed in quorum causis, quando et ubi, dixit se non recordari. Interrogatus quibus praesentibus, dixit se non recordari. Item interrogatus super V^o. articulo, dixitidem per omnia ut supra. Item interrogatus super VI^o. articulo qui incipit Item quod idem et eodem modo et cetera, dixit quod de consuetudine dicti regni praedictae literae contentae in ipso articulo lectae sibi per ordinem non tamquam literae plebanorum faciunt fidem, eo quod plebani non consueverunt dare tales literas, sed³⁾ quaelibet ipsarum literarum, tamquam dictum et attestatio unius testis. si legalis sit et homo bonae conditionis et vitae, qui literam ipsam dat, adminiculum⁴⁾ probationis⁴⁾ facit, ita quod plurium plebanorum dicta, attestationes et literae si sint homines bonae vitae, faciunt plenam probationem in tali articulo, in quo praedictae literae sunt productae. Interrogatus quomodo scit, dixit idem ut supra, et dixit quod si ipse testis esset iudex in causa, ipse pronunciaret, secundum talem praedictam probationem et praedictas plures et plures literas, si verum esset, quod continerent in casu praedicto, sed non in omnibus casibus. Dixit etiam quod litera unius solius plebani authentici et auctoritatis, ut puta plebani Budensis, qui de consuetudine habuit ab antiquo et habet plenam in praedicto casu probationem, induceret. Interrogatus si literae praelatorum vel aliorum faciuut fidem confectae de eo, quod dictum factum vel gestum non est coram eis de consuetudine dicti regni, [S. 284] dixit quod tales literae nullo modo valent, nec ipse vidit umquam de ipsis literis. Item interrogatus super ultimo articulo de publica fama, dixit vera esse, quae in ipso articulo continentur, quoad praedicta testificata per eum. Interrogatus quomodo scit, dixit quia est notorium in toto regno. Interrogatus quid est publica vox et fama, dixit quod est illud, quod omnes communiter sciunt ita esse, sicut dixit.
Dominus Paulus praepositus Scepisiensis testis interrogatus super primo articulo qui incipit Imprimis et cetera, dixit se hoc tantum inde scire, quod literae baronum talium, ut puta comitis palatini, iudicis regiae curiae, sed aliorum inferiorum nescit, faciunt fidem de hiis, quae ordine iudiciario facta sunt coram eis in causis laicorum vel clericorum si attentasset clericus contra laicum causam habere, coram praedicto palatino vel iudice super aliqua re repetenda et e converso, et in tali casu seu de tali causa literae praedictorum palatini et iudicis fidem faciunt in foro ecclesiastico de consuetudine dicti regni. Interrogatus quomodo scit, dixit quod per totum regnum sic servatur et ipse testis aliquando fuit iudex regis et iii ipso iudicatu pluries iudicavit secundum talem consuetudinem. Interrogatus in quorum causis, quando et ubi et quibus praesentibus, dixit se non recordari. Item interrogatus super II^o. et III^o. articulis sibi lectis diligenter et distincte, dixit se nihil scire. Item interrogatus super IIIIo. articulo sibi lecto, lectis etiam sibi literis, de quibus facit ipse articulus mentionem, dixit quod credit, quod ipsae literae non faciant plenam fidem eo, quod non requisiti a iudice eorum testimonium protulerunt, sicut ipsae literae indicant, eo etiam quod similes literas in casu simili numquam vidit. Item¹⁾ interrogatus super V^o. articulo sibi lecto diligenter, dixit idem ut supra in primo articulo et aliud inde nescit. Item interrogatus super VI^o. articulo sibi lecto diligenter, lectis sibi etiam literis de quibus facit ipse articulus mentionem, dixit quod videtur ipsi testi pro certo, quod nullo modo ipsae literae valeant, nec quod sit ipsis fides aliqua adhiberi, tum quia illa quae testificantur non dicunt dicta vel facta esse coram ipsis, tum etiam quia personae concedentes ipsas literas non sunt authenticae, nec potestatem habent tales literas concedendi, nec vidit ipse testis umquam literas tales. Item interrogatus super ultimo articulo, dixit se nihil scire.

[LXXXII.]
In²⁾ nomine domini amen. Anno eiusdem millesimo trecentesimo nono, pontificatus domini Clementis papae quinti anno quarto, die septimo mensis Junii, septimae indictionis, constitutus in iudicio coram venerabili viro domino Philippo de Sardinea canonico Arborensi, decretorum doctore, capellano reverendi patris et domini domini Gentilis dei gratia tituli sancti Mar- [S. 285] tini in Montibus presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati ac ipsius curiae generali auditore causarum, Philippo de Cingulo procuratore substituto a domino Santio procuratore capituli Transsiluani ex parte una et Vagnolo de Meuania procuratore substituto a domino Bertoldo decano de Sebus procuratore capituli dicti decanatus de Scebus ex altera, de quibus procurationibus et substitutionibus dictae curiae plene constat, dictus Philippus nomine quo supra exhibuit in scriptis contra dictum Vagnolum procuratorio nomine supra dicto dicto domino auditori libellum continentiae subsequentis.

[LXXXIII.] Pro capitulo.
Coram vobis venerabili viro domino Philippo de Sardinea decretorum doctore, canonico Arborensi, capellano ac generali auditore reverendi in Christo patris et domini domini fratris Gentilis dei gratia tituli sancti Martini in Montibus, presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, ego Philippus de Cingulo procurator substitutus a venerabili viro domino Sancto procuratore venerabilis capituli ecclesiae Transsiluanae dico et propono procuratorio nomine ipsius capituli contra providum virum dominum Bertoldum procuratorem capituli de Scebus Transsiluanae diocesis et contra eundem capitulum, quod cum praedictum capitulum ecclesiae Transsiluanae esset in possessione, et quasi percipiendi annuam pensionem seu censum, videlicet marcam¹⁾ fini argenti ad pondus Budense de sexaginta fumis dicando in parochiis eiusdem capituli de Sebus, a praefato capitulo de Sebus, ipsum capitulum de Sebus pensionem seu censum praedictum a duobus annis cum dimidio citra capitulo ecclesiae Transsiluanae subtraxit iniuste et eum solvere indebite contradicit in eiusdem capituli Transsiluani praeiudicium et gravamen. Quare peto ego Philippus procurator praedictus procuratorio nomine quo supra per vos praefatum capitulum Transsiluanum in statum illum seu pensionem vel censum quasi percipiendi ab eodem capitulo de Sebus et personis capituli memorati pensionem praefatam seu censum subtractos a praedictis duobus annis et dimidio citra, restitui eidem capitulo Transsiluano et restituto, in posterum pacifica possessione gaudere, et ad hoc ipsum dominum Bertoldum procuratorio nomine quo supra sententialiter condemnare. Praeterea peto nomine quo supra, satisfieri²⁾ per eum damnis et expensis factis et protestor de faciendis, salvo iure addendi, mutandi, corrigendi et declarandi et cetera.
Quo oblato libello data est copia dicto Vagnolo de eodem et terminum ad respondendum eidem, nisi aliud rationabile proponatur, dictus dominus auditor eidem Vagnolo dicto nomine ad diem Jouis futurum proxime peremptorie assignavit.

[LXXXIV.] Pro decanis
Die Jouis XII^o. mensis Junii, VII^o. indictionis, comparentibus praedictis procuratoribus substitutis utriusque partis in iudicio coram dicto domino auditore dictus Vagnolus exhibuit in scriptis contra dictum libellum exceptionem infra scriptam. Cuius tenor talis est.

[LXXXV.] Pro decanis
Coram vobis reverendo viro domino Philippo de Sardinea decretorum doctore, venerabilis patris domini fratris Gentilis dei gratia tituli [S. 286] sancti Martini in Montibus presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, generali auditore, excipiendo dico ego Vagnolus de Meuania procurator substitutus a reverendo viro domino Bertuldo decano de Sebus procuratore capituli dicti decanatus de Sebus, contra magistram Philippum de Cingulo proeuratorem substitutum a reverendo viro domino Sancto, qui se dicit procuratorem Albensis ecclesiae, et libellum per dictum procuratorem substitutum propositum coram vobis contra dictum decanum procuratorem dicti capituli de Sebns, ipsum quidem decanum procuratorem vel me procuratorem substitutum ab eo non debere nec posse cogi, coram vobis respondere dicto libello eo, quod a gravamine illato et inferendo dicto capitulo de Sebus a dicto capitulo Albensis ecclesiae circa exactionem census in dicto libello contenti, quo praefatum capitulum Albensis ecclesiae spoliatum se asserit et cuius restitutionem petit, generaliter super quacumque controversia, occasione dicti census inter praedicta capitula existente, est ex parte dicti capituli de Sebus contra praefatum capitulum Albense ad sedem apostolicam appellatum. Quae appellatio est ab eadem sede admissa sicque nullus inferior iudex de quaestione super dicto casu quomodocumque mota vel movenda se intromittere potest.
Praedictam exceptionem propono ego Yagnolus procurator praefatus, salvis aliis exceptionibus, si expediverit, suo loco et tempore proponendis.

[LXXXVI.] Pro capitulo.
Qua exceptione exhibita statim dictus dominus auditor assignavit terminum dicto magistro Philippo ad recipiendum copiam de eadem et ad replicandum contra eam si voluerit et utrisque procuratoribus ad procedendum in dicta causa, ut de iure fuerit, ad diem Sabati proxime futurum. Die Lunae XVIo. dicti mensis retulit Zuccha nuncius iuratus dictae curiae, se citasse heri de mandato dicti domini auditoris Vagnolum procuratorem substitutum praedictum ad petitionem dicti magistri Philippi, quod hodie in vesperis veniret ad procedendum in dicta causa, ut de iure esset.

[LXXXVII.] Pro capitulo.
Eodem die Lunae in vesperis comparentibus dictis procuratoribus utriusque partis in iudicio coram domino auditore praedicto dictus magister Philippus verbo replicando contra exceptionem praedictam, dixit exceptionem ipsam non procedere, nec litis contestationem impedire de iure. Nam esto sine praeiudicio quod appellatum esset, sicut dicitur non obstat, quia tempora appellationis, infra quae debuit causa appellationis decidi, sunt omnino elapsa. Sicque petebat cum instantia procedi ad litis contestationem super dicto libello, exceptione praedicta¹⁾ opposita tamquam frivola non obstante. Qui magister Philippus interrogatus per dictum dominum auditorem, si vellet replicare in scriptis, respondit et dixit, quod non. Et incontinenti dictus dominus auditor assignavit terminum utrisque procuratoribus praedictis ad diem Mercurii in vesperis proxime futurum ad allegandum quidquid voluerint super praedictis hinc inde, et alias in dicta causa ut de iure fuerit procedendum.

[LXXXVIII.] Pro utrisque.
Die Mercurii, XVIII^o. dicti mensis unii dictus dominus auditor prorogavit ex causa dictum terminum praesentibus dictis procuratoribus utriusque partis ad cras in vesperis in eisdem finibus. [S. 287]

[IXC.] Pro utrisque.
Item die Jovis XVIIII^o. dicti mensis similiter dictus dominus auditor ex causa praesentibus dictis procuratoribus utriusque partis ad cras dictum terminum in eisdem finibus prorogavit.

[XC.] Pro decanis.
Die Sabati, XXI^o. mensis praedicti comparuerunt dicti procuratores utriusque partis in iudicio coram dicto domino auditore et post multa dicta et allegata, tam per advocatos utriusque partis, quam procuratores eosdem super libello, exceptione et replicatione praedictis, dictus dominus auditor assignavit terminum dicto Vagnolo nomine quo supra ad producendum literas, si quas habet super prosecutione appellationis factae, ut dicitur in Romana curia¹⁾ pro parte dicti capituli de Sebus, prout in exceptione dictus Vagnolus posuit supra dicta et ad procedendum in dicta causa ut de iure fuerit ad diem Lunae proxime futurum.

[XCI.] Pro decanis.
Die Mercurii, XXV^o. dicti mensis Junii comparentibus in iudicio coram dicto domino auditore praedictis procuratoribus substitutis utriusque partis dictus Vagnolus nomine quo supra exhibuit et dedit literas apostolicas impetratas et obtentas in Romana curia super appellatione, de qua fit mentio in sua exceptione supra dicta, petens se absolvi dicto nomine a petitione dicti magistri Philippi et pronunciari debere, petitionem ipsam et libellum non procedere pendente appellatione praedicta.

[XCII.] Pro utrisque.
Quibus literis apostolicis exhibitis et productis statim dictus dominus auditor assignavit terminum peremptorium praedictis procuratoribus ad cras in vesperis ad comparendum coram eo, audituri interlocutoriam per eum ferendam in causa praedicta, dicto Vagnolo protestante de expensis factis et faciendis.

[XCIII.] Interlocutoria pro decanis.
Die Jovis XXVI^o. dicti mensis Junii, praedictae indictionis in praesentia praedictorum procuratorum substitutorum utriusque partis in iudicio comparentium ad audiendum interlocutoriam praedictam venerabilis vir dominus Philippus auditor praedictus, visis dicto libello et exceptionibus ac literis apostolicis memoratis, viso toto praedicto processu, habita deliberatione sollenni, interloquendo pronunciavit, exceptionem praedictam propositam per dictum Vagnolum nomine quo supra, procedere et litis contestationem impedire super libello praedicto ac pendente appellatione praedicta, super dicta causa coram eo ulterius procedi aliquatenus non debere.

[XCIV.]
In²⁾ nomine domini amen. Anno eiusdem millesimo trecentesimo nono, pontificatus domini Clementis papae quinti anno quarto, die Sabati VII. mensis Junii, VII. indictionis, apud Budam Vesprimiensis diocesis constitutis in iudicio coram venerabili viro domino Philippo de Sardinea canonico Arborensi, decretorum doctore, capellano reverendi patris et domini domini Gentilis, dei gratia tituli sancti Martini in Montibus presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati ac ipsius curiae generali auditore causarum, magistro Philippo de Cingulo procuratore substituto a domino Santio pro- [S. 288] curatore capituli ecclesiae Transsiluanae ex parte una, et Vagnolo de Meuania procuratore substituto a domino Bertoldo decano de Sebus procuratore capitulorum, videlicet de Sebus, de Spreng, de Kozd, de Kyzd et de Cryys, Transsiluanae diocesis, de quorum procuratoriis et substitutionibus dictae curiae plene constat, dictus magister Philippus exhibuit dicto domino auditori contra dictam alteram partem in scriptis quendam libellum, cuius tenor talis est.

[XCV.] Pro capitulo.
Coram vobis venerabili viro domino Philippo de Sardinea decretorum doctore, canonico Arborensi, capellano ac generali auditore reverendi patris et domini domini fratris Gentilis dei gratia tituli sancti Martini in Montibus presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, dico et propono ego Philippus de Cingulo procurator substitutus a venerabili viro domino Sancto procuratore venerabilis capituli ecclesiae Transsiluanae contra providum virum dominum Bertoldum procuratorem septem capitulorum, videlicet de Sebus, de Spreng, de Kyzd, de Kozd et de Cryis, de¹⁾ Kukullu maiori et do Kukullu minori Transsiluanae diocesis, procuratorio nomine ipsorum, quod procuratores et nuncii dictorum capitulorum videlicet Pertholdus plebanus de Kelnuk, item sacerdos de sub castro Petri, Andreas de Orbou et alii quam plures sacerdotes dicti capituli de Sebus, de voluntate, licentia, mandato et consensu praedictorum septem capitulorum, anno praeterito²⁾ et de mense Februarii, iniuriose ac violenter, hostiliter cum magna comitiva equitum, clericorum et laicorum armatorum ecclesiam beati Michaelis Transsiluanam intraverunt, ostia praedictae ecclesiae claudendo ac custodes ibidem ponendo et insultum fecerunt in canonicos eiusdem ecclesiae ad capitulum convocatos, percutiendo ac verberando quam plures clericos et beneficiatos eiusdem ecclesiae, fugando etiam et trudendo canonicos praedictos et alias ignominiose et turpiter transfugando ipsos usque in sacristiam ecclesiae supra dictae, quam iniuriam nollet praedictum capitulum substinuisse pro mille marcis fini argenti ad pondus Budense. Quare peto ego praedictus Philippus procuratorio nomine quo supra eundem dominum Pertoldum procuratorem procuratorio nomine praedictorum, in praedicta quantitate marcarum nomine iniuriarum sententialiter condemnari et compelli et comdemnandum fore decerni,³⁾ et ad hoc propono actionem iniuriarum civilem. Praeterea peto fieri omni iure et modo, quibus melius potest, cum damnis et expensis ac interesse, salvo sibi iure addendi, mutandi, corrigendi et declarandi et cetera.

[XCVI.] Pro decanis.
Quo oblato libello et data de eo copia dicto Vagnolo, ut deliberaret super ipso, dictus dominus auditor assignavit terminum ipsi Vagnolo ad respondendum eidem, nisi aliud rationabile proponatur, ad diem Jovis proxime futurum.

[XCVII.]
Die Jovis XII^o. mensis Junii, VII^e. indictionis comparentibus praedictis procuratoribus substitutis in iudicio coram dicto domino auditore dictus Vagnolus exhibuit in scriptis contra dictum libellum exceptionem infra scriptam, cuius tenor talis est.

[XCVIII.] Pro decanis.
Coram vobis reverendo viro domino Philippo de Sardinea, decretorum doctore, venerabilis patris domini fratris Gentilis dei gratia tituli [S. 289] sancti Martini in Montibus presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, generali auditore, ego Vagnolus procurator substitutus a reverendo viro domino Bertoldo decano de Zebus, procuratore quinque capitulorum, videlicet de Sebus, de Spring, de Kyzd et de Kozd et de Criz Transsiluanae diocesis, procuratorio nomine dicti domini Bertoldi procuratoris seu dictorum capitulorum coram vobis auditore praefato excipiendo dico et propono contra magistrum Philippum procuratorem substitutum a domino Sancto procuratore capituli ecclesiae Transsiluanae et libellum per eum oblatum contra dicta quinque capitula et dominum Bertoldum procuratorem eorum, in quo idem magister Philippus procurator ut supra petit dictum dominum Bertoldum procuratorio nomine dictorum quinque capitulorum condemnari in mille marcis fini argenti ad pondus Budae, nomine iniuriarum illatarum, ut dicit, Albensi capitulo, me quidem vel dictum dominum Bertoldum praefatum non debere nec posse cogi, respondere dicto libello eo quod dictum capitulum Albense dictam quaestionem sede Albensi vacante intentare non potest.
Praedictam exceptionem propono ego Vagnolus procurator praefatus nomine dicti domini Bertoldi procuratoris dictorum quinque capitulorum et nomine ipsorum salvis mihi aliis suo loco et tempore proponendis.

[IC.] Pro capitulo.
Qua exceptione exhibita statim dictus dominus auditor assignavit terminum dicto magistro Philippo ad recipiendum copiam de eadem et ad replicandum contra eam, si voluerit et utrisque procuratoribus ad procedendum in dicta causa, ut de iure fuerit, ad diem Sabati proxime futurum. Die Lunae XVI^o. dicti mensis retulit Zuccha nuncius iuratus dictae curiae, se citasse heri de mandato dicti domini auditoris Vagnolum procuratorem substitutum praedictum ad petitionem dicti magistri Philippi, quod hodie in vesperis veniret ad procedendum in dicta causa ut de iure esset.

[C.] Pro capitulo.
Eodem die Lunae in vesperis comparentibus dictis procuratoribus substitutis utriusque partis in iudicio coram domino auditore praedicto dictus magister Philippus replicando verbotenus contra exceptionem praedictam, dixit exceptionem ipsam non procedere nec litis contestationem impedire de iure, quia iniuriae et excessus patrati et commissae, ut in dicto libello continetur, patrati et commissae sunt in persona capituli et sic de iure capitulum etiam sede vacante de ipsis agere potest et in iniuriarum actionem huiusmodi intentare. Qui magister Philippus interrogatus per dictum dominum auditorem, si vellet replicare in scriptis, respondit, quod non, sicque incontinenti dictus dominus auditor assignavit terminum utrisque praedictis procuratoribus ad diem Mercurii proxime futurum in vesperis ad allegandum, quidquid voluerint, et disputandum super praedictis et alias in dicta causa ut de iure fuerit procedendum.

[CI.] Pro utrisque.
Die Mercurii XVIII^o. dicti mensis Junii dictus dominus auditor prorogavit ex causa dictum terminum praesentibus dictis procuratoribus utriusque partis ad cras in vesperis in eisdem finibus.

[CII.]
Item die Jovis XVIIII^o. dicti mensis similiter dictus dominus auditor ex causa praesentibus dictis procuratoribus utriusque partis ad cras dictum terminum in eisdem finibus prorogavit.

[CIII.] Pro utrisque.
Die Sabati XXI^o. Junii, praedictae indictionis, comparuerunt dicti procuratores utriusque partis in iudicio coram dicto domino auditore et post multa dicta et allegata hinc inde per advocatos utriusque parris super libello, exceptione et replicatione praedictis, dictus dominus auditor assignavit terminum praedictis procuratoribus substitutis utriusque partis ad diem Martis proxime futurum ad comparendum coram eo, audituri interlocutoriam, quam super praedictis proferre intendit, secundum quod iustitia suadebit, dicto magistro Philippo se offerente paratum, dare et praestare cautionem idoneam si necesse fuerit, cum clausulis opportunis, quod quidquid actum, factum et procuratum fuerit per eum in dicta causa et quod factum est etiam, futurus episcopus ratum habebit et firmum, et illud ratificabit ac etiam approbabit.

[CIV.] Interlocutoria pro capitulo.
Die Mercurii XXV^o. dicti mensis Junii, praedictae septimae indictionis, comparentibus dictis procuratoribus substitutis utriusque partis in iudicio coram dicto domino auditore ad audiendum interlocutoriam ferendam super praedictis, ad quam audiendam habuerunt terminum heri die feriata propter festivitatem sancti Johannis et petentibus, interlocutoriam ipsam per dictum dominum auditorem ferri et pronunciari, idem dominus auditor visis et diligenter inspectis iuribus utriusque partis super libello et exceptione praedictis¹⁾ ac super ipsis habita intra se deliberatione sollenni, Christi nomine invocato, interloquendo pronunciavit, super dicto libello litem contestandam esse et exceptionem praedictam non impedire litis contestationem huiusmodi faciendam super libello praedicto.
A qua interlocutoria dictus Vagnolus procuratorio nomine quo supra illico viva voce appellavit, protestans, quod intendit appellationem huiusmodi dare in scriptis.

[CV.] Pro capitulo.
Cui appellationi dictus dominus auditor non detulit, mandans dicto Vagnolo praesenti ad petitionem dicti magistri Philippi, quod cras in vesperis peremptorie compareat coram eo ad contestandum litem super libello praedicto. Mandavit etiam dicto magistro Philippo, quod compareat similiter coram eo ad praestandum cautionem idoneam, quod futurus episcopus ratum habebit et firmum, quidquid actum, procuratum et factum fuerit in causa praedicta.

[CVI.]
Coram²⁾ vobis reverendo viro domino Philippo et cetera excipiendo propono ego Vagnolus procurator substitutus a domino Berthuldo procuratore VII capitulorum, scilicet de Sebus, de Spreng, de Kizd, de Kozd et de Cris, de maiori Kukulo et de minori Kukulo Transsiluanae diocesis contra magistrum Philippum procuratorem substitutum a domino Sancto procuratore capituli Transsiluani, et contra libellum per eum propositum, in quo libello idem Philippus procurator petit, dictum dominum Bertholdum procuratorem ut supra condemnari in mille marcis fini argenti ad pondus [S. 291] Budense¹⁾ cum damnis, expensis et interesse pro eo, quod asserit Philippus procurator praedictus, nuncios et procuratores praedictorum capitulorum de anno praeterito²⁾ et mense Februarii de mandato ipsorum capitulorum violenter et hostiliter cum equitibus et peditibus armatis intravisse ecclesiam sancti Michaelis, multiplices iniurias fecisse dicto capitulo Transsiluano, ut in ipso libello plenius continetur. Me quidem procuratorem ut supra non esse cogendum de iure, dicto magistro Philippo et libello respondere ex eo, quod super factis, ex quibus magister Philippus procurator praedictus asserit in dicto libello dictum capitulum Transsiluanum multipliciter fuisse iniuriatum, cum ex adverso ex eisdem factis dicta capitula iniurias sibi esse illatas ab ipso capitulo Transsiluano asseruerint et asserant, fuerit ex parte dictorum capitulorum contra ipsum capitulum Transsiluanum ad sedem apostolicam appellatum et appellatio dicta admissa et commissa iudici delegato, sicque negotia et facta, ex quibus praedictae iniuriae ortae dicuntur hinc inde, ac ipsarum cognitio ad sedem apostolicam et iudicem delegatum ab ea sunt generaliter devoluta, et per consequens alius iudex inferior se de dictis iniuriis ad petitionem alicuius partium praedictarum intromittere se de iure non potest, cum super eodem facto orta materia quaestionis et litium, non coram³⁾ diversis iudicibus, sed coram uno cognosci debeat et finiri.
Praedictam autem exceptionem propono salvis aliis suo loco et tempore proponendis.

[CVII.]
Die Jovis III^o. Julii exhibitae sunt dictae exceptiones, et datus est terminus magistro Philippo ad cras in vesperis peremptorius ad recipiendum copiam earum et ad replicandum si voluerit. Et protestatus est dictus Vagnolus, quod paratus est respondere omnibus aliis, quibus debet respondere de iure.
Prorogatus est terminus in omnibus causis vertentibus inter dictum capitulum ex parte una et dictos decanos ex altera ad primam diem iuridicam⁴⁾ post festum sancti Michaelis⁵⁾ proxime futurum.

[CVIII.]
Pateat⁶⁾ omnibus praesentes literas inspecturis, quod ego Herricus plebanus in Mulnbach procurator dominorum Bertoldi decani de Zebus, plebani de Kelneke, Gotscalci plebani de Winz, Nicholai plebani de Penn, Michaelis plebani de villa Petri, Danielis plebani de Rychove, Baldinii plebani de Resz, Johannis plebani de Suburbio, Ailhelmi plebani de Humlesz, Johannis plebani de Drobrica, Reinneri plebani de Apoldia superiori [S. 292] totiusque capituli eiusdem decanatus, item Nicholai decani de Chozd, plebani de villa Jacobi, ac universitatis plebanorum eiusdem decanatus, item Bertoldi decani de Kizd, plebani de Zegus, Johannis plebani de Zegisvar, Nicholai plebani de Apoldia, Hermanni plebani de Dalida ac universitatis plebanorum eiusdem decanatus, nomine meo ac procuratorio nomine praedictorum, promitto domino Johanni de Aretio capellano venerabilis patris domini fratris Gentilis dei gratia presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati in regno Vngariae ac partibus illi conterminis, dare et solvere hinc ad XV dies proxime venturos XX marcas boni et fini argenti ad pondus Budae pro salario advocationis, qua tenetur mihi, nomine quo supra, assistere in curia domini legati praedicti, quousque durabit ipsa legatio, in tribus causis, quas habeo, nomine quo supra, cum capitulo ecclesiae Transiluanae, videlicet in causa census, quem dictum capitulum petit a praedictis vel aliquibus eorum, item in causa gravaminis illati praedictis per ipsum capitulum in impositione seu taxatione procurationum dicti domini legati, item in causa iniuriarum, quas dictum capitulum asserit sibi illatas a quibusdam de praedictis, videlicet a praedialibus. Praedicta autem dicto domino Johanni, praeferenti¹⁾ et stipulanti nomine praedictorum, ac igitur me pro omnibus principaliter obligando, promitto attendere et observare sub poena excommunicationis et dupli quantitatis praedictae. In cuius rei testimonium praesentes literas fieri feci et mei sigilli munimine roborari. Actum Budae, in domo, in qua habitat dictus dominus Johannes, sub anno domini M CCC VIIII, indictionis ²⁾ VII., die XXI. mensis Aprilis.

[CIX.]
Prorogatus³⁾ est terminus in omnibus causis vertentibus inter dictum capitulum ex parte una et dictos decanos ex altera ad primam diem iuridicam post festum sancti Michaelis proxime futurum.³⁾



a) Die Fußnoten wurden in diesem Band des UB jeweils seitenweise gezählt. Auf die vorliegende Urkunde entfallen: 1-2 auf S. 240, 1-2 auf S. 241, 1-4 auf S. 242, 1-2 auf S. 243, 1-3 auf S. 244, 1-3 auf S. 245, 1 auf S. 246, 1-2 auf S. 247, 1-4 auf S. 248, 1-2 auf S. 249, 1-2 auf S. 250, ohne Fußnoten auf S. 251, 1-5 auf S. 252, 1 auf S. 253, 1-2 auf S. 254, ohne Fußnoten auf S. 255, 1-3 auf S. 256, 1-2 auf S. 257, 1-5 auf S. 258, 1-8 auf S. 259, 1-2 auf S. 260, 1-7 auf S. 261, 1-2 auf S. 262, 1 auf S. 263, 1 auf S. 264, 1-3 auf S. 265, 1-5 auf S. 266, 1-9 auf S. 267, ohne Fußnoten auf S. 269, 1-2 auf S. 269, 1-3 auf S. 270, 1-2 auf S. 271, 1 auf S. 272, 1-2 auf S. 273, ohne Fußnoten auf S. 274, 1-2 auf S. 275, 1-6 auf S. 276, 1-4 auf S. 277, 1-4 auf S. 278, 1-4 auf S. 279, 1-3 auf S. 280, 1-4 auf S. 281, 1 auf S. 282, 1-4 auf S. 283, 1-2 auf S. 284, 1-2 auf S. 285, 1 auf S. 286, 1-2 auf S. 287, 1-3 auf S. 288, ohne Fußnoten auf S. 289, 1-2 auf S. 290, 1-6 auf S. 291, 1-3 auf auf S. 292.^{^}
b) Die Einzelteile datieren zwischen 1309 Januar 9 (eingeschaltete Urkunde des Kardinallegaten Gentilis auf Seite 240 und 241 und dem Abschlußvermerk auf Seite 291. ^{^}
c) Die im UB am Rand gedruckten Überschriften / inhaltlichen Zusammenfassungen werden in der Internet-Präsentation als Überschrift gesetzt und mit ergänzter Zählung in römischen Ziffern versehen.^{^}
[S. 240]
1) Vorlage: Arboran [Abkürzungsstrich über an].^{^}
2) Vorlage: hostinatam.^{^}
[S. 241]
1) 1309 Januar 8. -- Druck: Fejér, Codex VIII, 5, 42. Archiv, Neue Folge VIII, 305. ^{^}
2) April 4. ^{^}
[S. 242]
1) April 24. ^{^}
2) April 5. ^{^}
3) Druck: Fejér, Codex VIII, 5, 41. ^{^}
4) Vorlage: procur. [Abkürzungsstrich über cur]^{^}
[S. 243]
1) April 2. ^{^}
2) Ursprünglich: satisfa, vom Schreiber geändert in: satisdatois [Abkürzungsstrich über oi].^{^}
[S. 244]
1) April 7. ^{^}
2) Vorlage: istantis.^{^}
3) 1308 November 24. ---- Druck: Fejér, Codex VIII, 5, 51. ^{^}
[S. 245]
1) Mai 9. capitulo.^{^}
2) April 9. ^{^}
3) Fejér, Codex VIII, 5, 50. ^{^}
[S. 246]
1) Vorlage: exto.^{^}
[S. 247]
1) Vorlage: proximo.^{^}
2) Steht auf dem Band. ^{^}
[S. 248]
1) Steht auf dem Rand. [2x]^{^}
2) Vorlage: Walchs mit Abkürzungszeichen für er. ^{^}
3) Vorlage: Hubti [Abkürzungsstrich über ub].^{^}
4) Vorlage: fuis.^{^}
[S. 249]
1) Vorlage: s.^{^}
2) Vorlage: elecerunt.^{^}
[S. 250]
1) Vorlage :s. ^{^}
2) Vorlage: istar.^{^}
[S. 252]
1) Februar 16. ^{^}
2) Fehlt in der Vorlage. ^{^}
3) Vorlage: terco.^{^}
4) Juli 25. ^{^}
5) Vorlage: permanet [Abkürzungsstrich über et].^{^}
[S. 253]
1) Dezember 2. -- Druck: Fejér, Codex VIII, 5, 47. Archiv, Neue Folge VIII, 307. ^{^}
[S. 254]
1) Februar 21. ^{^}
2) 1308 Februar 19. ^{^}
[S. 256]
1) 1308. ^{^}
2) 1309 Juli 7. ^{^}
3) Ueber der Zeile nachgetragen. [2x]^{^}
[S. 257]
1) Ueber der Zeile nachgetragen. ^{^}
2) Nach November 18. ^{^}
[S. 258]
1) Emericus. ^{^}
2) Qui bis et cetera auf dem Rand nachgetragen. ^{^}
3) Nach November 18. ^{^}
4) Ueber der Zeile nachgetragen. [2x]^{^}
5) Ursprünglich: portavit, dieses dann gestrichen und vidit legit darüber geschrieben. ^{^}
[S. 259]
1) Ursprünglich: sua, dann über der Zeile nachgetragen: dicti domini vaivodae.^{^}
2) Ueber der Zeile nachgetragen. [3x]^{^}
3) Vorlage hierauf: de.^{^}
4) Von de dictis nunciis bis vaivodae auf dem Rand nachgetragen. ^{^}
5) Nach November 25. [2x]^{^}
6) Hierauf durchgestrichen: interrogatus.^{^}
7) Ursprünglich: proclamari.^{^}
8) Nach November 11. ^{^}
[S. 260]
1) Verbessert aus: ipsis.^{^}
2) Hierauf durchgestrichen: ibi.^{^}
[S. 261]
1) Hierauf eine ganze Textzeile durchgestrichen, welche den Satz Interrogatus quo mense u. s. w. wiederholt. ^{^}
2) November. ^{^}
3) Hierauf gestrichen: et.^{^}
4) Hierauf gestrichen: d.^{^}
5) Vorlage: vaivode.^{^}
6) Verbessert aus: dominos memoratos.^{^}
7) Ursprünglich wahrscheinlich: nec.^{^}
[S. 262]
1) Hierauf gestrichen: adversae.^{^}
2) Ueber der Zeile nachgetragen. ^{^}
[S. 263]
1) Vorlage: comitatum.^{^}
[S. 264]
1) Vorlage: articular [Abkürzungsstrich über Wortende ar].^{^}
[S. 265]
<fnzt>1) Vorlage: de Transsiluis.^{1)'>^} <fnzt>2) Hierauf gestrichen: universitatis.^{^}
3) Vorlage: districtu.^{^}
[S. 266]
<fnzt>1) Damit schliesst Blatt 31 der Handschrift, und nun folgt auf einem eingeklebten Blatt: Si testes producti per Vagnolum.^{1)'>^} <fnzt>2) Vorlage: testes.^{^}
3) Vorlage: distincte [Abkürzungsstrich über nc]. [2x]^{^}
4) Ueber der Zeile nachgetragen. [2x]^{^}
5) Von Item si bis fidem über der Zeile nachgetragen. ^{^}
[S. 267]
1) Ueber der Zeile nachgetragen. ^{^}
2) Fehlt in der Vorlage. ^{^}
3) Vorlage: foveat.^{^}
4) Sierauf gestrichen: de.^{^}
5) Hierauf: unum.^{^}
6) Verbessert aus: et.^{^}
7) Vorlage: liteatura.^{^}
8) Hierauf durchgestrichen: libere.^{^}
9) Damit schliesst das zwischen Blatt 31 und 32 eingeklebte Blatt, worauf das 32. Blatt mit: Die Merourii beginnt. ^{^}
[S. 269]
1) November 25. ^{^}
2) Juni 20.^{^}
[S. 270]
1) Juni 20. [2x]^{^}
2) November 25. ^{^}
3) Verbessert aus: salvo.^{^}
[S. 271]
1) November 25.^{^}
2) Ueber der Zeile nachgetragen. ^{^}
[S. 272]
1) Hierauf durchgestrichen: per eos.^{^}
[S. 273]
1) Vorlage: rege.^{^}
2) Vorlage: Vlana oder Blana. -- Vergleiche Nr. »257.^{^}
[S. 275]
1) Damit schliesst Blatt 36'. ^{^}
2) Der Text von Super articulo bis einschliesslich Saxonum vel non, stark korrigirt, steht auf einem aufgeklebten Ausschnitt zwischen Blatt 36 und 37. ^{^}
[S. 276]
1) Vorlage: statur.^{^}
2) Hiermit beginnen die Zeugenbekenntnisse. ^{^}
3) Hierauf durchgestrichen: interrogatus.^{^}
4) Hierauf durchgestrichen: se nihil scire. Item interrogatus super II^o.^{^}
5) et quando et quibus praesentibus auf dem Rand nachgetragen. ^{^}
6) Ueber der Zeile nachgetragen. ^{^}
[S. 277]
1) Hierauf durchgestrichen: pl.
2) Von Interrogatus in quibus locis bis hierher auf dem Rand nachgetragen. ^{^}
3) Von Interrogatuts quomodo scit bis hierher auf dem Rand nachgetragen. ^{^}
4) Vorlage: connatis.^{^}
[S. 278]
1) Vincz oder Vinch. Es ist entweder h in s oder z in h geändert. ^{^}
2) Fehlt in der Vorlage. ^{^}
3) Vorlage: tn [Abkürzungsstrich über dem Wort].^{^}
4) Verbessert aus: articulo.^{^}
[S. 279]
1) Hierauf gestrichen: coram. -- Sieh diesen Prozess in Mon. Vaticana Hung. Series I, Tom. II, 101. ^{^}
2) Auf dem Rand nachgetragen. [2x]^{^}
3) Hierauf durchgestrichen: essent tales, quod sortirentur.^{^}
4) Verbessert aus: articulo.^{^}
[S. 280]
1) Licet bis exortae nachgetragen. ^{^}
2) Hierauf durchgestrichen: dixit.^{^}
3) Ueber der Zeile nachgetragen. [3x]^{^}
[S. 281]
1) Hierauf ein leerer Raum in der Ausdehnung des vierten Theiles einer Seite.^{^}
2) talibus literis fides adhibetur über der Zeile nachgetragen. ^{^}
3) Ueber der Zeile nachgetragen. [2x]^{^}
4) Hierauf nochmals: coram.^{^}
[S. 282]
1) Vorlage: possent.^{^}
[S. 283]
1) Ueber der Zeile nachgetragen. [2x]^{^}
2) Auf dem Rand nachgetragen. [2x]^{^}
3) Vorlage: set.^{^}
4) An dieser Stelle fidem durchgestrichen, darilber geschrieben: adminiculum probationis. [2x]^{^}
[S. 284]
1) Ursprünglich stand dieser Satz, super V^o articulo vor dem super IIII^o. Uebrigens sind diese beiden Zahlen radirt. ^{^}
2) Von hier bis Seite 287 Zeile 33 ulterius procedi aliquatenus non debere Prozess zwischen dem Weissenburger Kapitel und dem Mühlbacher Dekanat wegen des Jahreszinses. ^{^}
[S. 285]
1) Battyán aus derselben Quelle hierauf: unam.^{^}
2) Vorlage: fieri.^{^}
[S. 286]
1) Hierauf nochmals: praedicta.^{^}
[S. 287]
1) Fehlt in der Vorlage. ^{^}
2) Von hier an weiter Prozess zwischen dem Weissenburger Kapitel und sieben sachsischen Dekanaten. ^{^}
[S. 288]
1) de Kukullu maiori et de Kukullu minori über der Zeile nachgetragen. ^{^}
2) 1308. ^{^}
3) Vorlage: decrevi.^{^}
[S. 290]
1) libello bis praedictis auf dem Rand nachgetragen. ^{^}
2) Von Coram bis einschliesslich post festum sancti Michaelis proxime futurum Seite 291 Zeile 29 Bruchstück aus dem Prozess, welches zwischen dem 41. und 43. Blatt, auf dem 42., aber nicht nummerirten Blatt der Handschrift eingetragen ist. ^{^}
[S. 291]
1) Vorlage: Bude oder Budes [Abkürzungsstrich über s].^{^}
2) 1308. ^{^}
3) Vorlage: curant.^{^}
4) Vorlage: iur [Abkürzungsstrich über ur].^{^}
5) Nach September 29. ^{^}
6) Von Pateat bis einschliesslich diem raridicam post festum sancti Michaelis proxime futuram Bruchstück des Prozesses, auf der Kehrseite des 42., nicht nummerirten Blattes eingetragen. -- Druck: Archiv, Neue Folge VIII, 317. Mon. Vaticana Hung. Series I, Tomus II, 264. ^{^}
[S. 292]
1) Vorlage: praeferenti.^{^}
2) Die Zeile schliesst mit indict [Abkürzungsstrich über ct], das zugehörige Zahlzeichen fehlt. ^{^}
3) Prorogatus bis Michaelis steht unterhalb des obigen Bruchstückes, auf der Kehrseite des 42., nicht nummerirten Battes. Sieh auch Seite 291 Zeile 27 bis Zeile 29. [2x]^{^}