Urkunde Nr. 2624 aus Band V

Seite im UB:

232-238

Heute in:

Hermannstadt, Staatsarchiv [Direcţia Judeţeană Sibiu a Arhivelor Naţionale ale Romȃniei]

Heutige Signatur:

Kapitel Hermannstadt [Capitlul evanghelic CA Sibiu] (Inventar 298), Urkunden Nr. 26.

Druckvorlage:

nach Abschrift

Abdruck als:

Volltext

Sprache:

Latein

---

2624

Um 1448 Januar 8 Thomas Armenus, Visitator des Erzbischofs von Gran, bestätigt die Hermannstädter Kapitelsstatuten.

Thomas Armenus¹⁾ licentiatus in decretis, praepositus collegiatae ecclesiae sancti Georgii martiris de viridicampo Strigoniensis ac canonicus almae [S. 233] ecclesiae Strigoniensis per reverendissimum in Christo patrem et dominum, dominum Dyonisium miseratione divina tituli sancti Cyriaci in termis sanctae Romanae ecclesiae presbiterum cardinalem archiepiscopum Strigoniensem locique eiusdem comitem perpetuum primatem et apostolicae sedis legatum natum in Cybiniensi et Brassouiensi partium Transsiluabarum decanatibus iurisdictioni almae ecclesiae Strigoniensis subiectis visitator iudexque ac causarum auditor necnon in diocesi et provincia aliisque terris iurisdictioni praedictae Strigoniensis ecclesiae subiectis inquisitor haereticae pravitatis generaliter et specialiter deputatus, dilectis nobis in Christo fratribus venerabilibus et honorabilibus viris dominis decano universisque et singulis plebanis ac toti capitulo decanatus Cybiniensis praesentibus et futuris notitiam praesentium habituris salutem et sinceram in domino caritatem. Nobis iniuncti officii debitum ut e vestri medio dissenssiones quedam, iurgia, lites et scandala evellentur atque tollantur animarum vestrarum saluti provideatur illarumque periculis salubriter obvietur ecclesiarumque indemnpnitati ac illarum et personarum ecclesiasticarum status reformationi necnon vestrae utilitati proinde consulatur vigilanti studio exequi cupientes infrascriptas vestras nobis per vos praesentatas capitulares constitutiones acceptantes, diligenter examinantes ad vestrae petitionis instantiam et ex nostro officii debito resecatis superfluis quibusdam immutatis nonnullis utilibus superadditis constitutionibus in forma quae duximus innovandos ac confirmandos. Quoniam ut ait Gregorius in proemio decretalium rex pacificus pia miseratione disposuit sibi subdilos fore pudicos pacificos et modestos sed cum omnis aetas prona sit ad malum ut re. q.i. omnis aetas ideo subdilur in praedicto proemio ergo lex proditur ut appetitus noxius sub iuris regula limitatur per quam humanum genus honeste vivat alterum non laedat unicuique ius suum tribuat . Ad idem loco distincto scribitur factae sunt leges ut earum nutu humana coherceatur audacia et tuta sit inter improbos innocentia in ipsis improbis formidato suplitio restringetur nocendi facultas, ex quibus iuris auctoritatibus nos capitulum Cybiniense solerter consideramus quomodo vita humana legibus regulator sic quatuor virtutibus politicis regatus in statu siquidem ecclesiae militandis duo sunt genera chiristianorum ut re. q. et duo sunt, unum est genus laicorum quod civili lege hoc est constitutionibus saecularibus regitur ut y. dis. per tom., secundum genus est clericorum ut praedicto canonae duo sunt quod genus lege canonica hoc est constitutionibus ecclesiasticis reguletur. Quare ad reformandam vitam actus et mores nostrorum suppositorum, tam illorum qui modernis temporibus supersunt quam succedentium secundum temporum vicissitudinem quasdam constitutiones ecclesiastica in nostra congregatione generali maturo deliberato consilio nobis et posteris nostri pro futuris duximus statuendas hanc ordinem regulariter observantes. Primo quia clericus beneficiatus fructus beneficii sui pro rata seu parte temporis quo ecclesiae suae praesidet provenientes percipere ac ad utilitatem ecclesiae vel usus suos necessarios de iure et cum dei timore convertere permittitur aliosque proventus et futuris temporibus provenientes sic et reliqua bona ecclesiae vendere, arendare aut alio quovis titulo alienare prohibetur. Pro eo statuimus inviolabiliter observandum, quod plebanus aliquis decimas suas ex sua parochia venientes certis tamen anni temporibus videlicet iuxta distinctionem quatuor temporum unam quartam partem suarum decimarum vendere possit quia decimae distinguuntur in quatuor partes, sic et annus dividitur in quatuor partes et prout mercenarius est dignus mercede sua sic singulis quatuor temporibus unam quartam partem suarum decimarum in suos usus habet transmutare seu vendere vel invis testamentum condere prout sibi melius videbitur pro salute animae suae salubrius expedire, et ultra vendere non debet sine consensu capituli vel quovismodo alienare. Secundo statuimus [S. 234] ac ordinamus ut omnes plebani, quos contigerit laborare gravibus infirmitatibus sic quod necessitas testandi ei incumbat suos proximos vicinos advocet plebanos coram uno faciet confessionem, qui eum cum sacramentis ecclesiasticis procurabit alio fratre adiuncto in suprapelliciis hoc expediant prout decet. Quo facto coram aliis idoneis testibus advocatis suum ordinet testamentum sic tamen ut in nullius fiat praeiudicium ecclesiae seu cuiuscumque alterius saltem successoris, si autem intestatus decesserit, extunc decanus adiunctis sibi duobus fratribus eiusdem fraternitatis de bonis suis cum dei timore disponet et dispenset pro successore pro debitoribus pro ecclesia cui praefuit defunctus pro amicis et pro pauperibus et servitoribus secundum quod et prout secundum canonicas sanctiones ipsis videbitur conveniens. Statuimus insuper et ordinamus, quod si aliqui vel aliquis plebanorum sine speciali licentia et commissione domini decani bona et res intestati plebani decedentis in toto vel in parte sibi usurpaverint seu usurpaverit aut illis se ingesserint vel ingesserit, extunc tales et talem a beneficio et beneficiis a iure ut habetur in C. quia saepe de electione li. VI. suspensos esse volumus et declaramus donec et quousque ablata restituant et poenam quinque marcarum argenti puri fisco capituli Cybiniensis applicandarum incurrere volumus ipso facto. Tertio statuismus ut omnes ementes decimas super decimis emptis recipiant literas decani alias contractus emptionis nullum habebit munimen sic, quod si contigerit plebanum decedere ante collectionem futurarum decimarum decimae emptae per laicum vel quemcumque qui super hoc non receperit literas decani in emptae et ad manus decani debent pervenire. Quarto statuimus in villis devastatis, quae carent plebe vel quae habent inhabitatores decimas capiat decanus nomine capituli et non proprio ne ius ecclesiasticum ad manus laicorum falso titulo devolvatur. Quinto statuimus, ut decanus exsolvat censum de praenominatis decimis capitulo qui ab antiquis temporibus persolvi consvevit, vero decanus sua auctoritate praefatas decimas tamquam verus dominus glorietur possidere. Sexto statuimus, quod nullus plebanus qualitercumque viciosus et dignus correctione etiam saepemonitur privari debeat beneficio per decanum nisi post monitionem canonicam ad mensem per < >²⁾ in carceribus servetur ad maiorem emendationem licet de iure hoc non requiratur sed nos in hac parte volumus compati nostris fratribus et iuris rigorem aequitate iuramus temperare. Septimo statuimus, ut quilibet plebanus solertem curam gerere debet de custodia sacramentorum in ecclesia sua servatorum praesertim eukaristie, qui per se vel suum cappellanum omnia vasa sacramentorum tractare debet removendo vel deponendo de loco suo et cum fiat, fiat. cum reverentia magna scilicet cum stola et suprapellitio et per nullum alium hominem praedicta vasa moveantur nisi per presbiterum et maxime sacramentum eukaristie, quod honorifice ad infirmos deferat presbiter suprapellitiatus cum stola lumine praecedente et vexillo reverenter ante pectus suum baiulandum, qui est candor lucis aeternae et speculum sine macula ut de coelo miserere. Et plebanus praefatorum locorum scilicet ubi sacramenta conservantur contodi suae ecclesiae sub magna cautela commendet custodiam locorum praenominatorum et maxime claves pro locis sacramentorum ipse enim plebanus principaliter custos est ecclesiae, quia traditae sunt claves in signum custodiae et praelaturae et non campanatori quam custodiam solerter debet habere circa ecclesiam dei ergo vigilet, ut vigilanter rationem valeat deo reddere de sua ministratione sufficienter in extremis etiam poenam poterit evadere, quam poenam canones in his negligentibus comminantur. Ita statuimus, ut unus quisque plebanus in sua ecclesia laicos moneat et informet in ambone quod diurnis temporibus presbiteros advocent cum sacramento ad infirmos procurandos et non differatur usque ad tempus nocturnum sed ut infirmi in principio aegritudinis suae ab illis, qui curam verunt seu ab illis qui in domi- [S. 235] bus illius habitant sive a vicinis moneantur. Sollicite quod se disponant corde contrito et animo humiliato pro susceptione sacramentorum et pro animarum eorum salute et pro eo explendo presbiteri vocentur convenienti tempore ante noctis tenebras propter reverentiam sacramenti, cum sit illa lux vera quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum potius in luce quam in tenebris debeat baiulari nisi infirmus aegritudinem incidere casualem vel quovis periculo corporali repente fuerit praegravatus, hii autem qui in lecto aegritudinis ultra unum diem concubaverint et ad noctem et si negligentes fuerint sic ut absque sacramento decedunt nisi signa³⁾ contritionis et poenitentiae ante ipsorum obitum in eis appareant ecclesiastica carent sepultura et si tempore nocturnali sacerdos super tales infirmos fuerit cum sacramento seu ad eius confessionem audiendam exsolvant duo talenta cerae unum pro luminaribus ecclesiae secundum eidem ecclesiae propter negligentiam quam commisit et si moriatur non sepeliatur nisi prius solvat ceram, si autem convalebit de illa infirmitate tunc circa festum paschae compellatur per suum plebanum per hoc quod a confessione removiatur donec satisfacere non recuset. Item statuimus, quod iste pater familias ex cuius negligentia eius principalis familia in domo sua aliquis infirmus sine confessione seu absque sacramentis decesserit solvat unam marcam argenti dimidiam pro decano et dimidiam pro plebano cuius < >⁴⁾ sic interierit ex negligentia quae latae culpae poterit comparari. Item statuimus ut parentes qui pueros opprimunt maxime in lectis seu in cunis mortui inventi fuerint vel ex alio eventu per eorum negligentiam ultra poenam in foro conscientiae iniungendam pro poena solvant unam marcam argenti, dimidiam pro decano dimidiam pro plebano et octo talenta cerae pro ecclesia in cuius parochia talis negligentia commissa non celatur. Haec observari volumus <et>⁵⁾ huius poenae timore parentes qui curam gerere debent filiorum suorum et illi qui curam gerere habent ser<vorum suorum>⁶⁾ territi circa alios vigilare non desistant iuxta illud canonis, quos timor dei contra mala non revocat poena coherceat temporalis. Insuper <volumus et mandamus>⁷⁾ ut quilibet plebanus hoc suis parochianis. Iucide declaret in ambone, quod nullus presbiter debet <portare sacrum de>⁸⁾ ecclesia nec sacramentum < >⁹⁾ is ad procurandum infirmos tempore noctis in aliqua distantia ab ecclesia nisi laicus qui vocat sacerdotem ad infirmum procurandum venerit < >¹⁰⁾ cum suis vicinis < >¹¹⁾ alioquin presbiter non debet exire in nocte inservire sed potius in quiete manere donec laici perfecerint hoc quod est praemissum. Item statuimus ex iuris communis dispositione ut nullus clericus praesertim in sacris ordinibus constitutus maxime in maioribus publicam thabernam servare audeat nisi necessitate compulsus ex eo quod forte ex suis beneficiis vina evenirent quae aliomodo commutare non posset seu pro sui ipsius sustentatione et propriis alimentis consequendis. Item statuimus ut nullus clericus qui privilegio clericali vult gaudere publicam thabernam ingredi praesumat nisi necessitas specialis hoc exquirat et secundum consuetudinem patriae ac funeribus aut nuptiis vel compaternitate contracta < >¹²⁾ fuerit aut in aliis licitis et cum personis honestis enim et honestarum personarum conversatione seclusa modestius et honorifice intret ac exeat reverenter. Item statuimus ut quicumque presbiteri conveniunt ad aliquod convivium unus illorum ante mensam incipiat <cibis benedicere>¹³⁾ et secundum ordinem sedeant alter alteri honorem praebens et si phas fuerit unus illorum de sacra scriptura a liquid legat et habita resectione ypmnum sanctum dicant exemplo domini sic in coena domini fecisse legitur et se contineant omnes presbiteri maxime in talibus locis ut non vituperetur ministerium nostrum. Item statuimus huiusmodi ordinationem ut in eorum congregationibus ab ebrietate abstineant maxime ut alter alterum ad potandum ne incitet aequalibus potibus [S. 236] honorando ut de VI. et. ho. clericorum Acrapula. Item statuimus ut eiusdem ordinationis gratia presbiteri ludis taxillorum se non immisceant seu aliis quibuscumque illicitis et publicis spectaculis sed solum hoc quod honestum fuerit exerceant ut sic cum honore et reverentia laicis in bonum exemplum ad domos suas valeant remeare. Item statuimus, quod decanus non debet corrigere plebanos coram laicis sed coram fratribus, quia laici gaudentes de scandalo cleri iuxta illud laici clericis oppido sunt infesti. Item statuimus quod decanus non debet inquirere de occultis criminibus plebanorum publice coram laicis nec occulte sic quod exinde possint scandala generari, ne per talem inquisitionem peccata prodentur clericorum. Item statuimus quod plebani suos laicos de criminibus occultis accusare non debent cum solus deus iudicat de occultis illis vero exceplis contra quos laborat infamia quos de iure scripto tenetur superiori denuntiare. Item statuimus, quod si aliqui parochiani morte fuerint preventi de quorum vita constat quod sic in puncto mortali non decesserint, vel si de vita eorum dubium non fuerit plebanus sepelire poterit decano irrequisito iure decani tamen salvo, si autem constat in puncto mortali aliquem mortuum quod elici poterit ex eius vita vel ex sua morte extunc nusquam sepeliatur cum fidelibus sed ecclesiastica careat sepultura. Item statuimus, quod nullus plebanorum debeat recipire alienum capellanum de aliena diocesi pro ministro suae ecclesiae nisi quae per decanum sua auctoritate fuerint approbata et literas commendaticias sui episcopi decano coram capitularibus ostendent reverenter. Item statuimus quod nullus campanator se contra plebanum vel capitulum erigere audeat ipsis conviciando seu proterviendo nec coram laicis aliquam detractionem seu scandalum de eis commovere sive propalare. Si autem ausu temerario aliquis servorum ecclesiae contra nostrum mandatum fecerit in hac parte sub poena omnium bonorum suorum infra quindenam canonica monitione praemissa a capitulo sit exclusus quod moram ibi trahere non debet nisi veniam obtinuerit de commissis hoc tamen adiuncto, quod plebani sive capelani servitoribus ecclesiae iniurari non debent sine causa sed potius plebanum et capellanum ipsos tenere tamquam socios. Si enim aliquis querelam habuerit contra alium talis querela inter eos coram decano debet iudicialiter expediri. Item statuimus, quod nullus servitorum ecclesiae servitium cuiuscumque ecclesiae cum diminutione pretii sive sallarii seu merces assumere praesumat, sed quilibet quaestus ecclesiae in sua vigore et quantitate debet inviolabiliter permanere alioquin a capitulo sit exclusus et omnium hominum communione sit privatus. Insuper de omnibus bonis suis per decanum mulctandus nisi veniam habuerit commissorum. Et si plebanus particeps fuerit in diminutione sallarii tunc per decanum in poena capituli sine aliqua contradictione puniatur . Item statuimus quod campanator per plebanum et plebem et concordia ad servitia ecclesiae eligatur sic tamen quod potior sit vox plebani quam plebis quod ipse plebanus plus cognoscit servitorem ecclesiae quam laici quibus de literatura ipsorum constare non potest. Item statuimus, quod instanti tempore visitationis decani secundum debitam congruentiam honoris visitandi circa dominos decanus prius debit facere convocationem et cum dominis super hoc concordare et ipsis praefigere terminum congruentem sic quod ne domini ex improviso adventu decani artius aggraventur. Item statuimus quod plebani in domibus suis possunt habere mulieres annosas, honestas et pudicas non suspectas non rixosas quae inter plebanum et plebem rixas excitare consververunt, quod sine magno scandalo fieri non potest, melius enim est secundum prophetam habitare in locis desertis quam cum muliere rixosa vel suspecta. Item statuimus quod decanus pro tempore unacum suo collega domino nostro archiepiscopo seu vicario eius vel alias in sinodo aliquid proponere audeat extra partem capituli, nisi super hoc a capitulo Cybiniensi habeant in commisso. Item statuimus ut omnes [S. 237] citationes, quae fiunt in civitate, in oppidis, in villis decanatus Cybiniensis circa quaecumque hoc fieri debet sic ut plebanus istius loci super ista citatione plenius informetur. Item statuimus, quod nullus plebanus sive in magna parochia sive parva ad iudicium decani trahatur nisi literis sigillo decani munitis alioquin citatio debet pro nullo reputari. Item statuimus, quod tempore sinodi sanctae collega domino decano adiungendus ad omnia ex consensu dominorum omnium dirigatur, qui secum versus sinodam sanctam proficiscatur. Item statuimus, ut quilibet plebanus ad quem literae decani pervenerint mox ipsis perlectis et sane intellectis suo vicino festinanter dirigere non retardet alioquin unum aureum decano pro poena solvat et circa quemcumque literae permanserint ex negligentia vel protervia in poena capituli obligatus existat. Item statuimus, ut cum consensu omnium dominorum cursoratus officium personae ad hoc agili et fideli concorditer conferatur et pretium suum in eius statu et valore perseverat antiquo donec domini de capitulo unacum decano de alia quantitate pretii iuxta monetae mutationem decreverint providere etiam nos perspecabiliter attendentes, quomodo ex cleri negligentia et ignorantia ius scriptum quod in omnibus ecclesiis apostolico praecepto debet observari negligenter est surreptum. Quare statuimus, quod post sponsalia contracta inter aliquas personas personae contrahentes in suis parochiis, quae iam contraxerunt sponsalia per plebanum ecclesiae debent nominatim vocitare in ambone coram populo dominicis diebus sic dicet presbiter: Petrus et Catherina filii talium hospitum volunt contrahere matrimonium et si aliquis scit aliquod impedimentum consanguineitatis inter eos vel affinitatis vel conpaternitatis sive quodcumque impedimentum, quod matrimonium iam contractum dirimere et contrahendum potest impedire declaret infra spatium octo dierum plebano ecclesiae parrochialis alioquin de cetero taceat matrimonium comsummatum accusandi per quod plurima pericula et impedimenta in ecclesia dei potuerint evitare. Et propter hanc causam super hoc canonica iura emanaverunt haec solemnitas, quae sic sit per presbiterum in ecclesia de sponsalibus et matrimonio contrahendo bannum in singulari vel banna in plurali vulgariter nuncupatur . Item statuimus inviolabiliter observari, ut in qualibet congregatione fraterna qualem fratres in suis fraternitatibus ob salutem animarum celebrare consververunt, praesentes constitutiones peracto prandio a fratribus omnibus attente consideratis cum diligentia recitentur sic unusquisque fratium de omnibus contentis in praemissis constituti omnibus valeat luculentius edoceri. Pro eo nos attendentes, quod omnis lex et constitutio scripta debet esse honesta, utilis et iusta ut canonica dis. IIII erit autem lex quales nostras praesentes constitutiones esse non dubitamus. Immo etiam perpendentes, quod ridiculosum est et inutile leges condere seu edere constitutiones nisi qui subditos ad observantiam vel executionem vigilanter compellat earundem, quare ab omnibus nostris suppositis praesertim plebanis Cybiniensis decanatus volumus inviolabiliter observari. Qui vero praetactarum constitutionum transgressor violenter extiterit in poena capituli per decanum puniatur quam poenam decanus pro tempore iuxta quantitatem excessum prout sibi videbitur poterit augmentare demum finem negotii imponere volentes ad maiorem rei evidentiam et declarationem praesentes literas constitutiones continenter sigillo nostri capituli robore duximus muniendum. Item statuimus, quod decanus Cybiniensis ad iura reddenda pro tribunali sedere volens tres vel adminus duos assessores de capitulo secum consedentes habeat ac acta et processus iudicii cum subscriptionibus testium consignere faciat. Item statuimus, quod si aliquis de capitulo eaquae in capitulo secrete dicuntur, aguntur vel tractantur alicui personae extra capitulum existenti revelare praesumpserit periurii reatum incurrisse et a beneficio privatus et a capitulo exclusus esse [S. 238] declaretur imo privetur et excludatur ipso facto. Ceterum addicientes statuius, ut sigillum privilegiale capituli sub tuta et fideli custodia in certo conservatorio positum sigillisque decani ac aliorum seniorum de capitulo consignato et concluso custodiatur et teneatur. Et si quando aliqua litera privilegialis dicto sigillo sigillari debebit extunc dictum sigillum in certo loco decano et aliis senioribus de capitulo praesentibus consedentibus et videntibus excipiatur literaque in eorum praesentia et non alias nec alibi dicta litera sigilletur ipsumque in conservatorio repositum sigillis decani et aliorum saniorum reconsignetur. Item statuimus, quod domini in loco capitulariter congregati ea quae ibi dicenda, agenda et tractanda erunt cum omni honore modestia et honestate dicantur, agantur et pertractentur et si quis dominorum verbis vel factis iniuriosis alterum dehonestaverit vel iniuriatus fuerit eo facto ad solutionem unius marcae argenti decano faciendam condempnatum esse volumus et a capitulo infra spatium unius mensis excludi et exclusum esse declaramus. Postremo statuimus, ut quilibet promovendus in plebanum decanatus Cybiniensis ante suam confirmationem et receptionem super observanda exhibenda debita fidelitate et obedientia reverendissimo in Christo patri et domino domino nostro Dyonisio sanctae Romanae ecclesiae presbitero cardinali archiepiscopo Strigoniensi et cetera suis successoribus canonice intrantibus vicarioque Strigoniensi in spiritualibus generali necnon decano Cybiniensi pro tempore constituendis, item de non alienandis et distrahendis rebus et bonis ecclesiae suae alienatis et distractis secundum posse suum reciperandis. Item super observandis statutis, consuetudinibus, constitutionibus laudabilibus decanatus Cybiniensis, item de et super non revelandis secretis capituli Cybiniensis sacrosanctis evangeliis manibus tactis corporale iuramentum in praesentia sui superioris ordinarii in forma quae in libro statutorum capituli Cybiniensis habetur praestare teneatur.


1) In verlängerter Schrift.^{^}
2) Lücke 3 cm.^{^}
3) Vorlage singna.^{^}
4) Verwischt 1 cm.^{^}
5) Lücke 0,2 cm.^{^}
6) Verwischt 1,8 cm.^{^}
7) Verwischt 5,6 cm.^{^}
8) Verswicht 5 cm.^{^}
9) Verwischt 1,5 cm.^{^}
10) Verwischt 2 cm.^{^}
11) Verwischt 20 cm.^{^}
12) Verwischt 2,6 cm.^{^}
13) Verwischt 2,2 cm.^{^}