Urkunde Nr. 2612 aus Band V

Seite im UB:

218-222

Heute in:

Hermannstadt, Staatsarchiv [Direcţia Judeţeană Sibiu a Arhivelor Naţionale ale Romȃniei]

Heutige Signatur:

Urkunden des Burzenländer Kapitels [Capitlul evanghelic CA Ţara Bârsei] (Inventar 459), Nr. 14.

Druckvorlage:

nach Original

Abdruck als:

Volltext

Sprache:

Latein

---

2612

Kronstadt 1447 Dezember 4 Thomas Armenus, vom Erzbischof von Gran verordneter Visitator des Hermannstädter und Kronstädter Kapitels, verleiht dem Kronstädter Kapitel neue Statuten.

Thomas Armenus licentiatus in decretis, praepositus collegiatae ecclesiae sancti Georgii martiris de viridi campo Strigoniensis ac canonicus almae ecclesiae Strigoniensis, per reverendissimum in Christo patrem et dominum dominum Dyonisium miseratione divina tituli sancti Ciriaci in termis sanctae Romanae ecclesiae presbiterum cardinalem archiepiseopum Strigoniensem locique eiusdem comitem perpetuum, primatem et apostolicae sedis legatum natum in Cibiniensi et Braschouiensi partium Transsiluanarum decanatibus, iurisdictione almae ecclesiae Strigoniensis subiectis visitator iudexque ac causarum auditor necnon in diocesi et provincia aliisque terris iurisdictioni praedictae Strigoniensis ecclesiae subiectis inquisitor haereticae pravitatis generaliter et specialiter deputatus, honorabilibus viris dominis decano ceterisque plebanis ac toti capitulo decanatus Braschouiensis necnon prudentibus et sagacibus viris dominis iudici, consulibus ac iuratis civibus necnon toti communitati civitatis de Corona sive Brasschouiensi ac iudicibus, senioribus et iuratis singulisque inhabitatoribus oppidorum et villarum totius terrae Burciensis, praesentium notitiam habituris salutem et sinceram in domino caritatem. Nobis iniuncti officii debitum ut a vestri medio dissenssiones quaedam iurgia, lites et scandala evellentur atque tollantur, animarum vestrarum saluti provideatur, illarumque periculis salubriter obvietur ecclesiarumque indemptitati, ac illarum [S. 219] et personarum ecclesiasticarum status reformationi necnon vestrae civitatis reipublicae utilitati provide consulatur vigilante¹⁾ studio exequi cupientes super dubiis, differentiis et contestationibus inter vos mutuo vigentibus et coram nobis articulatim et in scriptis vicissim productis iuris aequitate et rationis ordine svadentibus infra scriptas declarationes, moderationes statuta et ordinationes duximus faciendas easque per vos et vestrum quemlibet firmiter observandas. Item primo super eo²⁾ si capitulum per decanum et alios dominos de capitulo Braschouiensi in dicta Braschouiensi civitate, vel alibi extra celebrari debeat, statuentes dicimus, quod cum in decanatu Cibiniensi capitulum in civitate Cibiniensi per decanum et dominos de capitulo Cibiniensi et alias per capitula et cathedralium et collegiatarum ecclesiarum in civitatibus puta insignioribus locis capitula huiusmodi celebrari consueverint sic et eodem modo per praedictos dominos decanum et capitulum Braschouiense in civitate Braschouiensi, legitimo tamen cessante impedimento capitulum pro tempore celebretur. Item super secundo articulo si clericus²⁾ seu presbiter de dicto decanatu super re et in causa profana laicum aliquem impetere et ad iudicium trahere volens an coram iudice ecclesiastico vel saeculari iudicialiter experiri³⁾ debeat²⁾ declarantes taliter observandum committimus, quod clericus super rebus et maxime immobilibus et profanis quas laicus suas proprias asseverat etiamsi ratione contractus venditionis vel emtionis aut impignorationis super his lis seu causa movenda ut actor forum rei sequatur coram saeculari iudice causam huiusmodi contra laicum per presbiterum vel clericum intentatam prosequi debere hoc declarato et salvo reservato, quodsi iudex saecularis in administranda iustitia ex parte laici presbitero vel clerico super huiusmodi re profana facienda negligens aut remissus fuerit aut plus laico faverit ex tunc dominus decanus iudex ecclesiasticus presbitero vel clerico litigatore instante causam huiusmodi coram se resumere ac diligenter examinare defectumque administrationis iustitiae et negligentiae iudicis saecularis supplere ac presbitero vel clerico ex parte laici super re litigiosa ac expensis per clericum in huiusmodi causa factis, plenam iustitiam de iure administrare potest, debet et tenetur. Item ad tertium articulum²⁾ an clerici coniugati causas suas coram saeculari iudice prosequantur de iure taliter observandum fore et observare debere declaramus, quodsi clericus coniugatus qui unicam et virginem duxit uxorem tonsuramque et habitum defert clericales privilegio clericali, quod duplex est scilicet canonis et fori, gaudere postest et debet. Privilegium canonis est, ut si quis in ecclesiasticam personam in sacris vel minoribus ordinibus constitutam manus inicerit violentes excommunicationis sententiam in tales a canone generaliter promulgatam ipso facto incurrit. Privilegium fori est, quod ecclesiastica persona in sacris vel minoribus ordinibus constituta per clericum vel laicum in causis ad ecclesiasticam iurisdictionem pertinentibus ad saecularem iudicem in iudicium trahi vel conveniri non possit neque debeat, quod prout superius declaratum est, de iure observari debet. Si autem clericus coniugatus, etiam qui unicam et virginem duxit uxorem, tonsuram et habitum non defert clericales, nullo clericali privilegio gaudere potest. Clericus autem bigamus videlicet qui viduam mulierem vel corruptam vel duas virgines successive duxit in uxores, nec tonsuram deferre clericalem, nec aliquo gaudere potest privilegio clericali. Item ad quartum articulum super clandestinis²⁾ desponsationibus contrahendis taliter de iure observandum fore et observari debere declaramus, quod si ambo clandestina desponsalia contrahentes huiusmodi sponsalia clandestine invicem contraxisse affirmarunt huiusmodi sponsalia suum debitum sortiri debent effectum et ipsi contrahentes ad consumationem matrimonii per censuram eccle-[S. 220] siasticam sunt compellendi, si vero alter tantum contrahentium huiusmodi clandestina sponsalia contracta esse allegaverit isto casu alleganti et maxime uno coram ecclesiastico iudice onus incumbit probandi et quamvis huiusmodi clandestinae desponsationes a iure contrahi prohibeantur, contracta tamen non dissolvuntur, quia multa fieri prohibentur, facta tamen tenent et si etiam per alterum contrahentium huiusmodi clandestinas desponsationes contractas fuisse legitime probatum fuerit ipsi contrahentes ad consumandum matrimonium ne occasio vel materia deierandi vel proierandi eis praebeatur de iure sunt compellendi. Ubi vero ipsi contrahentes super huiusmodi clandestinis desponsationibus accusati illas contraxisse negaverint, nisi per hos, quorum interest, contrarium legitime probatum fuerit ad consumandum matrimonium minime sunt compellendi, ut igitur animarum pericula et scandala evitentur quilibet sacerdos parochialis in suis sermonibus ad populum ne huiusmodi clandestinae desponsationes contrahantur curet et studeat publice prohibere. Dum autem vir et mulier aut virgo sponsalia per verba de futuro vel matrimonium per verba de praesenti publice et in facie ecclesiae contrahere voluerint, tunc ante illorum contractum publice pronuntiare et terminum competentem statuere debet, infra quem si forte aliqui ipsos contrahentes aliquo gradu consanguinitatis vel affinitatis prohibito invicem attinere vel alterum illorum contrahendium cum aliquo alio vel alia persona sponsalia vel matrimonium contraxisse sciverint, hoc ecclesiae denunciare valeant et debeant. Item ad quintum articulum de viro et virgine²⁾ invicem ad fornicandum vel stuprum committendum consent ientibus de iure taliter censemus observandum, quod vir cum virgine fornicans vel stuprum committens vel virginem quam corrumpit in uxorem ducat vel secundum conditionem corruptae convenientem dare teneatur dotem cuius dotis moderatio vel iudicium super hoc faciendum ad examen ecclesiae seu iudicis ecclesiastici de iure remittendum est et remitti debet, non obstante quod vir ad hoc committendum inductus fuerit per aliquem nec ex eo eidem viro facilitas veniae vel impunitas quae incentivum tribuit delinquendi danda est et publicae utilitatis est ut crimina non maneant impunita . Item ad sextum articulum, qualiter cum presbiteris²⁾ et clericis maxime in sacris ordinibus constitui is in adulterio vel in loco suspecto vel hora suspecta cum suspectis personis deprehensis vel repertis agendum sit et qualis purgatio eis iudici debeat, de iure et secundum sacros canones taliter in hoc procedendum fore et procedi debere declaramus, et ut ipsorum clericorum mores et actus in melius reformentur continenter et caste vivere studeant universi praesertim in sacris ordinibus constituti ab omni libidinis vitio praecaventes ne contra apostolum infirmorum corda mala fama ipsorum percutiantur et ne vituperetur ministerium nostrum ne securiores presbiteri existentes in peccatum licentius prolabantur, sed potius in conspectu omnipotentis dei puro corde ac mundo corpore studeant et valeant ministrare et si quis presbiter vel clericus in sacris ordinibus constit utus in adulterio manifeste deprehensus et coram domino decano de huiusmodi adulterio legitime convictus aut praescriptum adulterium commisisse confessus fuerit eo facto a ministerio altaris et officio divino per ipsum dominum decanum suspensus declaretur a qua quidem suspensione per reverendissimum dominum archiepiscopum Strigoniensem vel eius vicarium in spiritualibus generalem aut cui idem specia liter commiserit absolvi possit et debeat. Et si huiusmodi suspensione durante missas et alia divina officia celebraverit vel si eisdem immiscuerit ipso facto irregularitatis maculam super qua dispensationis gratia a summo pontifice vel eius legato super hoc authoritatem habente est obtinenda se noverit incurrisse. Ubi autem contra presbiterum vel clericum in loco suspecto vel hora suspecta et cum muliere suspecta repertum adulterium vel crimen adulterii per hos quorum interest legitime probari nequierit, tunc dominus [S. 221] decanus cum vicinis presbitcris quos se nolle peierare cognoverit iuxta arbitrium suum eidem presbitero vel clerico suspecto purgationem canonicam indicere debet, quem si purgare se poterit in officio suo ministrare permittat, alioquin ab officio suo ad tempus de quo sibi videbitur ipsum suspendere non postponat. Item ad septimum articulum²⁾ an capitulo decanatus Braschouiensis de bonis plebanorum decedentium dimissis vel tempore vacationis provenientibus sedecimam vel aliam partem decimarum aut aliarum rerum vel proventuum recipere liceat super quo de iure decretum et statutum esse et observari debere dicimus et declaramus, quod capitulum seu collegium aut aliae singulares personae ecclesiasticae quorumcumque locorum de bonis rebus et proventibus per defunctos plebanos dimissis et relictis et etiam tempore vacationis provenientibus sedecimam vel etiam quamcumque partem sub praetextu alicuius consuetudinis etiam si iuramento confirmatione sedis apostolicae vel quacumque alia firmitate vallata fore praetenderetur, quae de iure revocata et nullius firmitatis esse declaratum est recipere non possunt neque debent sub poenis et censuris in iure expressatis. Sed bona et proventus huiusmodi defunctorum si testati decesserunt executores testamenti primo et ante omnia servitoribus ipsius defuncti siquibus dum viveret tenebatur et creditoribus eius de dictis bonis satisfacere alia vero ad usus deputatos iuxta voluntatem testatoris convertere reliqua vero bona mobilia et immobilia ecclesiae cui defunctus praeerat et nomine ecclesiae eius successori assignare debent et teneantur. Item de bonis plebanorum²⁾ qui intestati decedunt sicut praemissum est, servitoribus et creditoribus primo satisfaciendum est, reliqua vero bona ecclesiae et consequenter eius successori assignari debent. Item ad octavum articulum an clericus contra laicum²⁾ coram decano vel capitulo litigans a gravamine vel a sententia in prima instantia ad superiorem appellare possit et debeat ad quod de iure declarante dicimus, quod cum beneficium appellationis et gravamine vel sententia in prima et secunda instantia de iure communi generaliter omnibus est indultum per superiorem quasi papam tolli non potest, quia eius est tollere cuius est condere legem. Item ad nonum articulum²⁾ an pro sacramentis conferendis presbiteri pecuniam exigere possint de iure taliter servandum esse declaramus, quod cum in collatione sacramentorum divina gratia quae gratis data est confiteatur gratis dari et nihil pro illis conferendis exigi aut recepi debet, si tamen ex pia et laudabili consuetudine sponte et libere presbitero tunc offerretur illud licite recipere a iure permissum est. Item ad decimum articulum ut plebanus Brasschouiensis²⁾ in decanum Brasschouiensem eligatur taliter ordinandum et de iure observandum fore declaramus, quod licet eminens literalis scientiae peritia in praelato plurimum commendanda sit et mediocris tolleranda, interdum tamen imperfectum scientiae supplere potest perfectio caritatis et discretio personae eligendae in decanum facienda electoribus, quibus ius eligendi competit, est relicta, ideo hoc arbitrio ipsorum duximus reliquendum. Item ad undecimum articulum an de rebus²⁾ testatorum aliquibus personis vel locis in testamento legatis ad usum haeredum ipsius testatoris detrahi vel dari possit et debeat taliter declarantes dicimus, quod cum pia voluntas testatoris debitae executioni demandari iure praceptum sit et executor testamenti ad hoc compellandus est bona in testamento relicta ad usus per testatorem deputatos et alios iuxta voluntatem testatoris converti disponit et dari debent. Item causas testamentarias quaslibet matrimoniales, dotis rerum paraphernalium, quartae filialis, percussionis mulierum, violationis virginum, adulterii, periurii, usu- [S. 222] rarum simoniacae, pravitatis, sacrilegii, sortilegii, contra raptores rerum ecclesiae et personarum ecclesiasticarum incendarios ac violatores immunitatis ecclesiarum et cimeteriorum; item causas decimarum cum earum consuetis accesoriis, dependentiis, incidentiis et connexis dominus decanus Brasschouiensis in quacumque parte seu in quocumque loco districtus sui decanatus ordinaria auctoritate pro tribunali sedere, audire, cognoscere, decidere ac fine debito determinare poenasque et censuras ecclesiasticas iuxta qualitatem facinorum et deliquentium de iure infligere et alia omnia et singula quae ad executionem suae ordinariae iurisdictionis pertinere dignoscuntur exercere posse declaramus. Praeterea si quando laicus per clericum vel laicum coram decano super aliqua re citatus fuerit idem decanus si causa ad suam iurisdictionem pertineat vel ne cognoscere habet et de iure debet et sic facta cognitione si causam ad iurisdictionem saecularem pertinere et per iudicem saecularem discutiendam fore et discuti debere constiterit ex tunc litigationes ad saecularem iudicem remittere debet si vero ad ecclesiasticam iurisdictionem et discussionem pertinuerit ipse enim cognoscere et discutere debet ac per hoc iudex saecularis alioque modo laicum citatum coram decano a persecutione suae causae si ad ecclesiasticam pertinet iurisdictionem prohibere non debet neque potest, quia quilibet iudex post citationem a se emana tam et legitime executam cognoscere potest et debet si sua sit iurisdictio. Et taliter de iure super hoc procedendum et observandum fore ac procedi et observari debere declaramus adiicientes, quod ecclesiasticus iudex turbationes suae iurisdictionis per censuram ecclesiasticam compescere potest, debet et tenetur. Ceterum quia tam veteris quam novis testamenti pagina et sanctae universalis catholicaeque ecclesiae divina et humana stabilita authoritas hoc declaravit et singulari privilegio ecclesias et domos orationis dei praecipue gaudere voluit libertate, ut cuius in pace factus est locus eius cultus sit cum debita veneratione pacificus. Sit itaque ad ecclesias humilis et devotus ingressus sit in eis quieta conversatio deo grata inspicientibus placita quae considerantes non solum instituat sed etiam reficiat, decet igitur, ut ecclesiae et domus dei non solum in corpore et infra limites cimeterii sanctificati sed etiam domus sive loca ac dotes ecclesiarum pro usu et habitatione presbiterorum et clericorum virorum⁵⁾ domino famulantium deputatae ac domestica familia honesta et non suspecta ipsorum presbiterorum vel clericorum etiam si sacro clericalis ordinis charactere aliqui ex huiusmodi familia insigniti non existant speciali libertatis privilegio de iure potiri debent et gaudere. Quod si aliqui ex huiusmodi familia plebanorum vel presbiterorum in domibus vel dotibus ecclesiarum aliquos commiserunt excessus vel contractus inierint pro eisdem coram plebano tanquam patrono et iudice ecclesiastico quibuscumque conquerentibus iudicio stare debent et teneantur hoc excepto, quod si aliqui laici ex familia plebanorum extra domos et dotes ecclesiarum aliquos commiserint excessus tunc pro illorum excessum emenda per saecularem iudicem sub cuius iurisdictione deliquerunt ratione delicti emendari et illius iurisdictionem sortiri debent. In cuius rei memoriam firmitatemque perpetuam praesentes literas nostras duplicatas sigillo nostro communitas praefatis dominis decano, capitulo ac iudici, consulibus civitatis et totius districtus Burciensis duximus concedendas. Datum Brasschouiae in die sanctae Barbarae virginis et martiris, anno domini millesimo quadringentesimo quadragesimo septimo. [S. 223]


1) Vorlage vigilanti.^{^}
2) Verlängerte Schrift. [13x]^{^}
3) Vorlage experire.^{^}
4) Am Rande nachgetragen und verwiesen.^{^}
5) Vorlage virtutum. ^{^}