Urkunde Nr. 2538 aus Band V

Seite im UB:

166-169 ^a)

Heute in:

Hermannstadt, Staatsarchiv [Direcţia Judeţeană Sibiu a Arhivelor Naţionale ale Romȃniei]

Heutige Signatur:

Urkundensammlung [Colecţia de documente medievale], Serie U. II (Inventar 25), Nr. 114.

Druckvorlage:

nach Original

Abdruck als:

Volltext

Sprache:

Latein

---

2538

Gran 1446 April 18 Dionysius, Erzbischof von Gran, bestimmt in einem an die Sieben und Zwei Stühle und an die Distrikte von Kronstadt und Bistritz gerichteten Schreiben die Grenzen der geistlichen Gerichtsbarkeit und stellt bezüglich der [S. 167] Zehntabgabe und einiger Vorrechte des Hermannstädter Dekans eine nahe Entscheidung in Aussicht.

Dyonisius miseratione divina tituli sancti Ciriaci in termis sacro sanctae Romanae ecclesiae presbiter cardinalis, archiepiscopus Strigoniensis locique eiusdem comes perpetuus, primas et apostolicae sedis legatus natus dilectis nobis in Christo nobilibus et circumspectis viris Johanni Zaz, iudici regio sedium et civitatum Cibieniensis et Zaazsebes, comiti Laurentio, iudici regio sedis Rusmark, Michaeli, iudici regio sedis Luschkirch, Johanni de Valle Agnetis, iudici regio sedis Schenk, Stephano Lusch, magistro civium Segesvariensi, et Johanni, iudici terrestri de eadem, Petro comiti de Valle Agnetis, Petro comiti de Ruffomonte ceterisque septem et duarum sedium Saxonicalium civitatumque et districtuum Brassouiensis et Bistriciensis partium Transsiluanarum iudicibus et iuratis senioribus salutem et paternam in domino benedictionem. Ea, quae per hunc nobilem Johannem Zaz, iudicem regium sedium et civitatum Cibiniensis et Zazsebes nuncium et procuratorem vestrum, tam literatorie quam vocali sermone vestri ex parte nobis significata et relata fuere, plene intelleximus, in his rebus ac aliis salubribus et utilibus indempnitatem ecclesiarum et populi christiani huius regni et praecipue nobis subiectorum concernentibus salubriter consulere et periculis animarum, quantum cum deo possumus obviare cupientes. Cum enim non velimus ad meram saecularem vestram iurisdictionem, salvis iuribus et ecclesiastica iurisdictione nobis ac ecclesiae nostrae Strigoniensi ac aliis ecclesiasticis personis in illis partibus nostrae iurisdictioni subiectis de iure et consuetudine quoquomodo competendo nos intromittere ac iustis vestris iuribus, consuetudinibus et libertatibus in aliquo derogare. Ad ea, quae intimastis, respondendo dicimus: item primo ad articulum, quod si vir vel mulier in adulterio deprehensus vel deprehensa in vestro seculari vel ecclesiastico iudicio accusari et iudici aliter experiri debeat, dicimus, quod quia causam matrimonii ad ecclesiasticum forum et iudicium discutiendam pertinere non sit dubium pro eo, quod si aliquando alter coniugum coniugem suum de adulterio accusare et quoad separationem thori instare voluerit, hoc coram ecclesiastico iudice et non alio de iure prosequi debet. Quin et si separatio thori accusatore coniuge instante vel reconciliatio coniugum ipso accusatore coniugi suo adultero veniam vel gratiam faciente instantia super hoc coram ecclesia et statutis ecclesiasticis tam veteris quam novi testamentorum auctoritate deferenda est. Item confiscatio bonorum adulterii, quod ipsa bona iudici regio vel terrestri aut ecclesiastico etiam fieri debeat et iuri divino et humano congruum est, quin poena ab ecclesiastico iudice adultero inflicta vel etiam poena iniuncta sufficere debet, quia coniuges quorum alter in adulterio deprehensus convincitur, si liberos, heredes aut alios legitimos successores bonorum mobilium vel immobilium habent, adulterium et precium adulterii heredibus vel legitimis suis successoribus, quoad ipsorum exheriditationem de iure nullomodo nocere vel obesse debet, contraria consuetudo legi christiane contraria est. Item ad articulum quo dicitur, si aliquis causam de periurio contra aliquem civiliter et ad poenam et pecuniam infligendam ecclesiasticam intentare voluerit, hanc causam coram saeculari vel ecclesiastico iudice movere et praeventioni locus dari posset, dicimus, quod civiliter et ad poenam et pecuniam ecclesiasticam infligendam causa super periurio aut fide si quando discutienda venerit ex sui natura et mere spiritua-[S. 168] lis ex divinae et humanae legis dispositione ad forum et ecclesiasticum iudicium pertinere et pertineri debere constat. Quod hanc auctoritatem salvator noster, ut ecclesia eius habeat, evangelica docet veritas, dicens: si peccaverit frater tuus et cetera et subiungitur: dic ecclesiae et cetera; novit vestra dilectio, quod iuramentum quodlibet per coelum, quia thronus dei est, vel per terram, quia scabellum pedum eius est, vel per quamcumque aliam creaturam, ut honorificentia creatoris non transferatur, in creaturam fieri prohibetur, sed ut <cre>atori¹⁾ exhibeatur, mandatum ecclesiae ritum et iurisdictionem, quae ex deo est spiritualitatem pro animarum salute committantem v<obi>s²⁾ impedire non licet. Item ad articulum, quo dicitur, quod cognitio causae u<xori>cidarum³⁾ vel viricidarum et mulcta poenae eorundem eis infligenda ad iudicem saecularem vel ecclesiasticum pertinere debeat, dicimus, quod in tali casu viricide et uxoricide tam poena i<nha>bilitatis³⁾ ad contrahendum matrimonium cum alio, quam etiam certae aliae poenae <sa>cris²⁾ canonibus expressae per ecclesias viricidis vel uxoricidis infligendae sunt. In hoc quantum ad ecclesiam et ecclesiasticum iudicem diffiniendum et discutiendum pertinet, a vobis deferri licet et deferendum esse censemus. Sed de confiscatione bonorum viricidae vel uxoricidae ecclesiasticus vel saecularis iudex maxime heredum vel successorum legitimorum de iure nullatenus se intromittere debet. Item ad articulum quo dicitur, quod bona testatorum in ultima voluntate, si ecclesiis aut ecclesiasticis personis vel ad alios pios usus relicta et legata sunt, de causa, si super his bonis inter aliquos quaestio emerserit, ecclesiasticus iudex cognoscere et iudicare debeat, quod si bona per testatores laicis aut laicalibus vel saecularibus seu ad saeculares usus relicta et legata fuerint, extunc de causa super hoc emergenti saecularis iudex cognoscere et iudicare habeat. Dicimus quod causae testamentorum super rebus et bonis t a m mobilibus quam immobilibus per testatores in ultimis voluntatibus ecclesiis, personis ecclesiasticis aut ad alios pios usus sive saecularibus personis vel ad saeculares usus relictis et legatis ad forum et ecclesiasticum iudicium discutiendae, cognoscendae et de ipsarum natura terminandae pertinent et pertinere debent, sollicitudine et cura nostri pastoralis officii requirente, animarum vestrarum indempnitati et ecclesiarum ac ecclesiaticarum personarum cum in hoc vobis consulimus. Item ad articulum quod decimae in territorio Cibiniensi nil excluso ad communitatem civitatis Cibiniensis regia provisione provenire dicitis, dicimus, quod decimae ecclesiis et ecclesiasticis personis ex divinae et humanae legis dispositione deputatae sunt, ac dari et solvi debent, ut patrimonium Jesu Christi et si aliqua saecularis persona huiusmodi decimae temerarie usurpaverit ut sacrilegus et in sacras dei leges peccans et committens reputandus est et teneri debet. Si autem perceptionem decimarum aliquarum ad communitatem civitatis Cibiniensis, apostolica vel regia auctoritate vel ex aliqua alia licita et legitima dispositione pertinere praetenditis, hoc audire, examinare, iudicium et iustitiam inter vos et clerum facere parati sumus. Item ut plebani et rectores ecclesiarum ac alii clerici in districtu Cibiniensi et aliis in partibus Transsiluanis nobis subiecti missarum solempnia ac alia divina officia debito modo ac cum dei timore uti et prout tenentur peragere debeant intenta mente procurare et solertem adhibere volumus diligentiam. Item in reformatione et emendatione vitae rectorum ecclesiarum et aliorum clericorum partium Transsiluanarum nostrae iurisdictioni subiectorum in sancta synodo, quam in hac alma nostra Strigoniensi ecclesia in proximo celebraturi sumus, attente vigilabimus et reformationem vitae et morum ipsorum salubriter facere volumus. Nihilominus tamen praeter hanc reformationem, quam facturi sumus, unum notabilem ecclesiasticum virum ex hac nostra Strigoniensi ecclesia pro reformatione status vitae et morum praedictorum nostrae iurisdictioni subiectorum ad partes illas, quam primum opportunitas se obtulerit, visitatorem transmit-[S. 169] tere intendimus, cui et in clericis reformationem facere et de aliis minoribus negotiis vices nostras et auctoritatem faciendi et discutiendi dabimus mandatum. Item ad articulum, quod causae in prima instantia coram⁴⁾ vestro decano Cibiniensis terminari debeant, dicimus, quod in hoc attemptaretur enervatio iurisdictionis ecclesiae nostrae Strigoniensis, quod utique prout ex debito praestiti iuramenti nostri tenemur, admittere nolumus. Et si vos vel ipse decanus Cibiniensis super hoc indultum habere praetenderetis et illo viso ^{pro iu>ri(2)} et iurisdictioni ecclesiae nostrae congruum fore visum fuerit, bonum medium et salubrem finem dare volumus. Item commisimus plebano Cibiniensi et aliis plebanis partium illarum ad synodum nostram proxime venturis, committemus firmiter et dabimus in mandatis, ut missas et alia officia divina ad numerum prout ex fundatione ecclesiarum tenientur, plene et sine diminutione devote et solemniter peragant et neglecta suppleant. Item ut parochianos et plebizanos ipsorum, praecipue qui eorum sunt patroni, honorent ac omni reverentia cum dei timore et caritate teneant, tractent ac cum eis conversentur. Item de aliis vestris intimatis tam ex parte plebani Cibiniensis, quam aliorum per hunc nobilem Johannes Zaz, cui in omnibus dicendis et nostri parte vobis referendis fidei puritaten impertivi velitis, dilectionibus vestris plenam et gratam relationem mittimus, offerentes nos ad singula, quae statum vestrum salubrem concernunt, promptissime operaturos. Datum Strigonii decima⁵⁾ ovtava die mensis Aprilis, anno domini millesimo quadringentesimo quadragesimo sexto.

Auf der Rückseite von einer Hand des 15. Jhs.: Ab inicio et ante secula creatus sum
et in futuri ............... non desinat
coram ipso in ..........
amice benissime con...

Reverendissime domine mi gratiosissime
A a b c d e f g h i k l m
n n o p q r s t u
a⁶⁾ a b b c d e f g h i k l m n o p
q r s


a) Erster Seitenumbruch im Kopfregest.^{^}

1) Lücke 0,6 cm.^{^}
2) Lücke 0,5 cm [3x]^{^}
3) Lücke 0,7 cm. [2x]^{^}
4) Über der Zeile nachgetragen.^{^}
(5) Gleichzeitige Kopie vicesima.^{^}
6) Von hier an mit starker Schaftbrechung.^{^}